Seremet krytycznie o projekcie MS ws. regulaminu prokuratury

Prokurator generalny Andrzej Seremet negatywnie zaopiniował przedstawiony przez resort sprawiedliwości projekt regulaminu urzędowania prokuratury. Zarzuca mu naruszenie niezależności prokuratorów i normowanie spraw zastrzeżonych wyłącznie dla ustaw - co jest niekonstytucyjne.

Zdaniem szefa PG projekt jest sprzeczny z innymi ustawami, pomija znaczną część dotychczasowych uregulowań niezbędnych dla funkcjonowania prokuratury oraz wprowadza takie, które mogą prowadzić do dezorganizacji i zagrozić prawidłowej realizacji jej zadań.

W Ministerstwie Sprawiedliwości PAP dowiedziała się, że komentarza w tej sprawie można spodziewać się w terminie późniejszym.

Uzasadniając projekt 55-stronicowego rozporządzenia ministra, jakim jest regulamin, MS napisało, że ma on na celu m.in. dostosowanie funkcjonowania prokuratury do nowych zadań związanych z wprowadzaną od lipca 2015 r. wielką reformą procesu karnego. Sędzia ma się stać arbitrem rozsądzającym spór między oskarżycielem a obroną - co nosi nazwę kontradyktoryjności. Ograniczona będzie inicjatywa dowodowa sądu, a rozszerzona - rola stron. Prokurator, który był autorem aktu oskarżenia, ma osobiście występować w danej sprawie w sądzie (dziś często do sądu przychodzą w zastępstwie prokuratorzy nieznający dobrze danej sprawy).

Projekt stanowi, że do udziału w procesie w obu instancjach wyznacza się prokuratora, który prowadził śledztwo lub pisał akt oskarżenia. Zarazem wprowadza się instytucję tzw. współreferenta - czyli drugiego prokuratora znającego daną sprawę, co zapewni obsługę spraw przez prokuratorów dobrze z nimi zaznajomionych. Przewiduje się też, że w skomplikowanych śledztwach ich obsługa mogłaby być rozłożona na kilka prokuratur różnego szczebla lub zespół śledczych.

Ponadto prokuratorzy prowadzący śledztwo w sprawie zbrodni będą mieli obowiązek przedstawiania zwierzchnikowi projektów: aktu oskarżenia, wniosku o areszt, o umorzenie śledztwa i o kasację - dzięki czemu zwierzchnik będzie zapoznawał się na bieżąco ze stanem sprawy. Prokurator prowadzący będzie też mógł skonsultować sposób jej prowadzenia ze zwierzchnikiem, który z kolei konsultowałby się ze swym bezpośrednim przełożonym. Zdaniem MS ma się to przyczynić do sprawniejszego prowadzenia postępowań i doskonalenia pracy prokuratur.

MS podkreśla, że przy braku istotnych zmian prokuratura _ nie będzie w stanie efektywnie funkcjonować w zmienionym modelu postępowania karnego _. Dlatego regulamin przewiduje odejście od sztywnej organizacji prokuratur na rzecz struktury determinowanej zadaniami i potrzebami. Ma być wprowadzony _ elastyczny _ model zarządzania - szef będzie mógł powoływać i likwidować komórki organizacyjne oraz określać podział zadań między nimi. Zwierzchnik ma zapewniać równomierne obciążenie obowiązkami wszystkich prokuratorów, gdyż zdaniem MS zbyt rozbudowane są struktury niewykonujące typowych działań śledczych, a skupione na zadaniach nadzorczych, ocenianych przez resort jako mało skuteczne.

By zmienić nieracjonalne dziś obciążenie postępowaniami różnych szczebli prokuratur, regulamin wprowadza zasadę, że prokuratury apelacyjne mają prowadzić sprawy o korupcję, o przestępstwa przeciw pokojowi i ludzkości, przeciw Państwu oraz o oszustwa znacznej wartości, w tym komputerowe. Prokuratury okręgowe mają prowadzić śledztwa o przestępstwa przeciw obrotowi gospodarczemu i pieniędzmi, o przestępstwa skarbowe oraz inne poważne przestępstwa kryminalne i gospodarcze. Inne sprawy trafią do prokuratur rejonowych. Prokuratury wyższego szczebla będą mogły przejmować trudniejsze śledztwa.

Regulamin ma wejść w życie 1 stycznia 2015 r. Postępowania wszczęte przed tą datą pozostaną w prokuraturach, które je prowadzą.

W 32-stronicowym piśmie do szefa MS Marka Biernackiego z uwagami do projektu, Seremet przypomniał, że _ daleko są zaawansowane _ prace nad ustawą o prokuraturze, całościowo regulującej jej organizację i zadania. _ Proces legislacyjny nad nową ustawą jest w toku (...), wobec czego przedłożenie przedmiotowego projektu budzi co najmniej wątpliwości _ - napisał. Szef PG dodał, że rozporządzenie nie może normować materii nieuregulowanych w ustawie, nawet jeśli wydawałoby się to z jakiegokolwiek powodu celowe lub pożądane.

Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Seremet oświadczył, że _ nie wszystkie przepisy projektu spełniają kryteria zgodności z Konstytucją _.

Ustosunkowując się do poszczególnych zapisów, podkreślił, że instytucja _ współreferenta _ - nieznana ustawie o prokuraturze - narusza niezależność prokuratora i zaciera odpowiedzialność za tok śledztwa. _ Uzależnienie podejmowania czynności procesowych przez prokuratora od uzyskania opinii innego prokuratora stanowi naruszenie ustawowej zasady niezależności _ - napisał. Podkreślił, że projekt nie precyzuje, czy współreferent odpowiada za przebieg postępowania.

Obowiązek przedstawiania zwierzchnikowi projektów decyzji Seremet ocenia jako _ próbę pozaustrojowego ograniczenia niezależności prokuratora w ocenie materiału dowodowego i podjęciu samodzielnej decyzji w sprawie _. Według niego spowolni to podejmowanie decyzji przez prokuratorów. Przypomniał, że dziś bezpośredni przełożony może zmienić decyzję prokuratora - a nie jej projekt.

Za niemożliwą do zrealizowania w praktyce Seremet uznaje _ słuszną ideę _, by prokurator prowadzący dane śledztwo musiał potem występować w sądach obu instancji. Oświadczył, że obowiązek ten prokurator musi pogodzić z nie mniej istotnym wymogiem prawidłowego i terminowego prowadzenia śledztw. Dodał, że sądy nie dobierają spraw w danym dniu w zależności od autora aktu oskarżenia, a na jednej wokandzie znajdują się sprawy nawet kilkunastu prokuratorów. Ocenił, że można sobie wyobrazić, jakie konsekwencje rodziłaby obsada takich wokand (zwłaszcza w sądach odwoławczych) dla funkcjonowania prokuratur i dla innych zadań prokuratorów.

Według szefa PG obowiązek prowadzenia postępowań wobec każdego prokuratora i występowania w sądach _ doprowadzi do obniżenia poziomu wykonywanych zadań; sprawności ich realizacji i uniemożliwi specjalizację prokuratorów _. Seremet nie zgadza się też z tezą by nadzór w prokuraturach był nieskuteczny. Jego zdaniem szefowie prokuratur mogliby tworzyć komórki organizacyjne _ dowolnie i w sposób nieuzasadniony _.

Seremet podkreślił, że właściwość rzeczowa prokuratur należy do materii ustawowej. Dodał, że przekazanie prokuratorom okręgowym spraw o oszustwa obejmie też tysiące _ drobnych oszustw internetowych _, a prokuratury apelacyjne będą musiały prowadzić np. liczne i nieskomplikowane sprawy dot. wręczania niewielkich łapówek policjantom. Uzależnienie właściwości rzeczowej wyłącznie od kwalifikacji prawnej nie uwzględnia faktu, że może się ona zmieniać w trakcie śledztwa - zwrócił uwagę szef PG. Według niego w efekcie dojść może do paraliżu niektórych śledztw.

Zdaniem Seremeta wejście w życie tego regulaminu spowoduje _ lawinowy wzrost wydatków, związanych z koniecznością chociażby przemieszczania się prokuratorów _. Dlatego ocena MS, iż projekt nie będzie miał wpływu na finanse publiczne, jest _ niezrozumiała i błędna _.

Na koniec szef PG postuluje, aby w pracach nad zmianą rozporządzenia uczestniczyli prokuratorzy, _ których uwagi z pewnością przyczyniłyby się do przygotowania aktu prawnego, zapewniającego dostosowanie funkcjonowania powszechnych jednostek prokuratury do zadań, jakie wiążą się z wprowadzaną reformą _.

W lipcu PG podawała, że Seremet z mediów dowiedział się o projekcie regulaminu urzędowania prokuratury, a w pracach nie uczestniczył żaden prokurator. Ujawniono to po tym, jak Biernacki negatywnie ocenił roczne sprawozdanie Seremeta, któremu zarzucił m.in. nieprzygotowanie prokuratury do reformy procedury karnej oraz jej kwestionowanie. _ Prokuratorzy jako rzecznicy pokrzywdzonych przestępstwem negatywnie oceniają reformę procesu karnego, która wyżej stawia prawdę formalną nad prawdą materialną; proces karny to nie ring, tylko ma doprowadzać do ustalenia prawdy _ - replikował wtedy rzecznik PG.

Premier przyjmuje albo odrzuca sprawozdanie PG; stanowisko ministra jest tylko niewiążącą opinią. Ustawa nie reguluje terminu na decyzję premiera. 6 sierpnia premier Donald Tusk powiedział, że jeszcze w sierpniu podejmie decyzję w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania Seremet; zapowiedział, że wcześniej się z nim spotka.

Informacja pochodzi z serwisu PAP Legislacja