Sędziowie pierwszej instancji będą powoływani także na czas oznaczony. Zlikwidowana zostanie instytucja asesorów sądowych. Nie usunie to jednak zarzutu naruszenia prawa do niezawisłego sądu.
Sejm rozpozna jutro prezydencki projekt nowelizacji konstytucji oraz prawa o ustroju sądów powszechnych, który wprowadza instytucję sędziego na czas oznaczony.
Sędzia na okres próbny od dwóch do czterech lat ma zastąpić obecną asesurę sądową. Projekt jest skutkiem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który wskazał na konieczność zmiany statusu asesora w związku ze skargami, iż instytucja ta nie realizuje konstytucyjnych standardów prawa do sądu (sygn. S 3/06).
- Sędzia na czas oznaczony będzie wyposażony we wszystkie atrybuty statusu sędziego. Zapewni to rozpoznawanie spraw przez organ spełniający konstytucyjne standardy niezależności i niezawisłości, bez udziału osób zależnych od władzy wykonawczej - uzasadnia Marcin Rosołowski, dyrektor departamentu prawnego Kancelarii Prezydenta.
*ZOBACZ TAKŻE: *PiS chce powoływać sędziów na czas określony - Nowelizacja wprowadza sędziego drugiej kategorii. Powołanie na czas określony spowoduje, że będzie on orzekał bez pełnych gwarancji niezawisłości - podkreśla z kolei Stanisław Dąbrowski, przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa.
Zlikwidowana asesura
Obecnie pełnienie czynności sędziowskich minister sprawiedliwości może powierzyć jednak także asesorom na czas określony do lat czterech. Minister może też asesora zwolnić.
- Ta regulacja nie zapewnia asesorom koniecznych gwarancji niezawisłości, jakie przysługują sędziom - uważa dr Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z UW.
- Asesor powoływany jest przez ministra na czas oznaczony i może zostać przez niego zwolniony. Oznacza to, że organ władzy wykonawczej może ingerować w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości - twierdzi adwokat Wojciech Koncewicz, autor skargi do Trybunału.
_ Sędzia na okres próbny od dwóch do czterech lat ma zastąpić obecną asesurę sądową. _ Nowy projekt zakłada, że asesorów zastąpią sędziowie na próbę.
- Okres próbny ma umożliwić dokonanie oceny poziomu ich kwalifikacji, postawy etycznej i przydatności do zawodu - wyjaśnia dyrektor Rosołowski.
Nie zapewni niezawisłości
Zdaniem sędziów projekt nie zapewnia niezawisłości.
- Powierzenie sędziemu orzekania na czas określony nie daje gwarancji niezawisłości - twierdzi sędzia Ewa Cholewińska, rzecznik KRS.
- Zastąpienie asesury przez sędziów na czas oznaczony nie eliminuje zależności od ministra i przełożonych. Okres próby, podobnie jak asesura, nie sprzyja umocnieniu gwarancji niezawisłości. Tyle tylko, że wykonywanie władzy sądowniczej przybiera postać formalnej poprawności - uważa dr Krzysztof Ślebzak, dyrektor Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
Nowelizacja powinna wprowadzić w miejsce asesury dodatkowy, pierwszy szczebel w hierarchii sędziowskiej. Taki sędzia byłby powołany na czas nieokreślony i orzekał w sprawach o najmniejszym ciężarze - proponuje sędzia Dąbrowski.
_ Nowelizacja powinna _ _ wprowadzić w miejsce asesury dodatkowy, pierwszy szczebel w hierarchii sędziowskiej. Taki sędzia byłby powołany na czas nieokreślony i orzekał w sprawach o najmniejszym ciężarze - proponuje sędzia Dąbrowski. _
- Dopiero po upływie określonego czasu taki sędzia grodzki lub pokoju mógłby kandydować na stanowisko sędziego sądu rejonowego. W razie niepowołania orzekałby w sprawach najprostszych - dodaje przewodniczący KRS.
Kryteria określi Rada
Z wnioskiem o powołanie sędziego na czas oznaczony będzie występować KRS. W akcie powołania prezydent określi czas powołania oraz miejsce służbowe sędziego. Jego stosunek służbowy rozwiąże się z mocy prawa z upływem okresu próby. Wtedy będzie mógł być powołany na czas nieoznaczony. Projekt nakłada na Radę obowiązek ustalenia kryteriów oceny takiego sędziego.
W związku z likwidacją asesury projekt obniża także granicę wieku na sędziego sądu rejonowego z 29 do 26 lat. Projekt zakłada, że wynagrodzenie sędziów na próbę będzie porównywalne z obecnym wynagrodzeniem asesorów.
Niekonstytucyjny asesor
Trybunał wskazał, iż instytucja asesora może nie spełniać konstytucyjnych wymogów prawa do sądu. Asesor nie jest sędzią w rozumieniu konstytucji.
- W konsekwencji rozstrzygnięcie sprawy sądowej następuje przez organ, który nie jest niezawisłym i niezależnym sądem. Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do rozpatrzenia sprawy przez taki sąd - mówi mec. Koncewicz.
Skutkiem orzeczenia stwierdzającego niekonstytucyjność asesorów byłby jednak paraliż wymiaru sprawiedliwości.
_ Trybunał wskazał, iż instytucja asesora może nie spełniać konstytucyjnych wymogów prawa do sądu. Asesor nie jest sędzią w rozumieniu konstytucji. Skutkiem orzeczenia stwierdzającego niekonstytucyjność asesorów byłby jednak paraliż wymiaru sprawiedliwości. _
- Asesorzy stanowią trzon kadry orzeczniczej. W wielu sądach rejonowych jest więcej asesorów niż sędziów - podkreśla sędzia Różycki z Ministerstwa Sprawiedliwości.
Ustawowa przemiana
Zgodnie z projektem, asesorzy w dniu wejścia w życie ustawy staną się sędziami powołanymi na cztery lata. W przypadkach uzasadnionych szczególnie pozytywną oceną kwalifikacji okres ten będzie można skrócić do sześciu miesięcy. Warunkiem jest, by sędzia przez co najmniej dwa lata orzekał na stanowisku asesora.
- Pożądane byłoby umożliwienie tym osobom kandydowania na stanowiska sędziów sądów rejonowych po odpowiednim skróceniu okresu asesury, np. do roku - podkreśla sędzia Dąbrowski.
| Jak to jest w UE? Instytucja sędziego na próbę (Richter auf Probe) istnieje w systemie niemieckim. W pozostałych krajach europejskich sędziowie powoływani są na czas nieoznaczony - na stałe. Powołanie na stanowisko sędziego na okres próby lub czas ograniczony dopuszczają dokumenty Rady Europy. |
| --- |