Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Sędzia jest stronniczy? Złóż wniosek o wyłączenie

1
Podziel się:

Sędzia jest skoligacony z jedną ze stron? Nie może być sędzią w danej sprawie.

Sędzia jest stronniczy? Złóż wniosek o wyłączenie

Sędzia jest skoligacony z jedną ze stron? Wydał zaskarżone orzeczenie? Nie może być sędzią w danej sprawie. Wyłączenie ze sprawy następuje z urzędu lub na wniosek.

Instytucja wyłączenia sędziego w postępowaniu karnym uregulowana jest w art. 40-44 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Postępowania Karnego (dalej KPK).

Możemy wyróżnić dwie zasadnicze podstawy do wyłączenia sędziego od udziału w sprawie:
- sytuację gdy z mocy samego prawa sędziemu nie wolno brać udziału w danej sprawie (iudex inhabilis), gdzie wyłączenie sędziego następuje z urzędu.
- przypadek gdy zachodzą takie okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (iudex suspectus).

Zgodnie z art. 40 KPK sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:

1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio: zakaz ten wygraża ogólną zasadę, iż nie można być sędzią we własnej sprawie. Dla stwierdzenia wystąpienia takiej okoliczności wystarcza wniosek że wynik konkretnej sprawy wywiera wpływ na uprawnienia lub obowiązki sędziego.

2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób: np. adwokat będący byłym mężem sędzi orzekającej w sprawie, w której adwokat ten jest obrońcą oskarżonego, nawet jeżeli sam bezpośrednio nie bierze udziału w sprawie (np. z uwagi na fakt, iż udzielił substytucji innemu adwokatowi do występowania w tej sprawie), to i tak mamy do czynienia z wyłączeniem sędziego z mocy prawa. Należy tutaj podkreślić, że powody wyłączenia sędziego trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.

3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,: także w tym przypadku jeżeli występuje pokrewieństwo lub powinowactwo sędziego z adwokatem, to sędzia podlega wyłączeniu z mocy prawa nawet jeżeli adwokata zastąpił na rozprawie np. jego aplikant.

4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły : chodzi tutaj m.in. o sytuację gdy sędzia był świadkiem czynu np. fałszywych zeznań świadka w postępowaniu, w którym dany sędzia brał udział, wówczas taki sędzia nie może brać udziału w sprawie karnej dotyczącej odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań przez świadka i to nawet jeżeli nie był przesłuchiwany w charakterze świadka.

Natomiast sam fakt złożenia zeznań w przypadku przesłuchania sędziego na taką okoliczność jest już samoistną podstawą do wyłączenia sędziego z mocy ustawy (nawet jeżeli jego zeznania były nieistotne dla sprawy).

5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze: braniem udziału w sprawie jest już tylko fakt występowania w danej sprawie jako prokurator, obrońca czy przedstawiciel ustawowy strony.

Rozszerzenie zakazu również na etap postępowania przygotowawczego ma za zadanie wykluczenie podejrzeń, że sędzia, który w danej sprawie brał udział w postępowaniu przygotowawczym mógł sobie z góry wyrobić przekonanie o winie lub niewinności oskarżonego.

6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie: chodzi m.in. o uniknięcie przypadku, aby sędzia, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, nie mógł rozpoznawać odwołania od takiego orzeczenia w drugiej instancji (taka sytuacja mogłaby się zdarzyć w przypadku gdy sędzia zostanie awansowany np. z sądu rejonowego do okręgowego i dostanie do rozpoznania apelację od wyroku, który sam wydał jeszcze jako sędzia sądu rejonowego).

7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone, brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw, prowadził mediację: np. sytuacja gdy sędzia wydał wyrok w pierwszej instancji, który to wyrok został następnie uchylony przez sąd drugiej instancji. Sędzia taki nie może ponownie orzekać w danej sprawie,

8) sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.

Zgodnie z art. 41 KPK sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. W takim przypadku sędzia podlega wyłączeniu od udziału w sprawie z mocy ustawy (a nie z mocy prawa jak w przypadku iudex inhabilis).

Jeżeli wystąpią przesłanki wyłączenia sędziego z uwagi zaistnienie ww. okoliczności to wyłączenie jest obligatoryjne i następuje na podstawie orzeczenia sądowego wydanego przez sąd przed którym sprawa się toczy lub przez sąd wyższej instancji.

ZOBACZ TAKŻE:

Wniosek o wyłączenie sędziego na podstawie art. 41 KPK, musi zostać zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego (tzn. przed odczytaniem przez oskarżyciela aktu oskarżenia). Skuteczne zgłoszenie wniosku już po otwarciu przewodu sądowego możliwe jest tylko i wyłącznie w sytuacji gdy przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie wystąpi, sąd pozostawi wniosek bez rozpoznania.

Należy podkreślić, że wniosek o wyłączenie musi dotyczyć konkretnego sędziego. Nie można domagać się z góry wyłączenia wszystkich sędziów sądu.
Za okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego uznaje się takie, które wskazują na rozsądne powody mogące wzbudzić wątpliwości co do bezstronności sędziego. Przy czym nie może to być subiektywne przeświadczenie strony że sędzia nie jest obiektywny. Taką okolicznością może być np. fakt bezpośredniej znajomości pomiędzy sędzią a jedną ze stron (np. wieloletnia zażyła przyjaźń pomiędzy sędzią a obrońcą oskarżonego albo np. konflikt natury osobistej pomiędzy sędzią a jedną ze stron postępowania).

Trzeba podkreślić, iż orzecznictwo sądów wskazuje na bardzo wąskie definiowanie podstaw uzasadniających wyłączenie sędziego na podstawie art. 41 KPK.I tak:
- sam fakt, że biorący udział w sprawie sędzia, który kiedyś pełnił obowiązki prokuratora i oskarżał oskarżonego w innej sprawie, podobnie jak i sam fakt rozstrzygania innej sprawy przez tego samego sędziego, nie stanowi okoliczności powodujących wątpliwości co do bezstronności tego sędziego w aktualnie prowadzonym postępowaniu (SN II KKN 538/98, OSP 2003 z.2. poz. 25).

- sędzia biorący udział w jakimkolwiek stadium postępowania karnego w podejmowaniu postanowień w kwestii tymczasowego aresztowania określonej osoby podlega wyłączeniu na podstawie art. 41 § 1 KPK od udziału w rozstrzyganiu wniosku o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie tej osoby (postanowienie SA w Łodzi z dnia 11 kwietnia 1996 r. - II AKz. 55/96, _ Prokuratura i Prawo _ , dodatek _ Orzecznictwo _ 1996/12/20).

- urojeniem jest obawa, że wszyscy sędziowie w obrębie sądu okażą się stronniczy w sprawie o odszkodowanie i zadośćuczynienie za rzekomo niesłuszne tymczasowe aresztowanie, tym tylko uzasadnione, że niektórzy z nich orzekli o utrzymaniu w mocy tego aresztowania (postanowienie SA w Krakowie z dnia 4 września 1997 r. - II AKo 36/97, KZS 1997/9-10/41).

- do przyjęcia, że między sędzią a oskarżonym istnieje okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności, nie wystarczy znajomość sprowadzająca się do kontaktu wynikającego z występowania adwokata przed sędzią w ramach czynności procesowych

- jeżeli sąd dopuszcza możliwość zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu, ma obowiązek uprzedzić o tym strony. Jeżeli po tym uprzedzeniu sąd I instancji w wyroku przyjął surowszą kwalifikację, a sąd odwoławczy takiej oceny prawnej nie podzielił, to takie postępowanie nie świadczy o braku bezstronności przewodniczącego. Z faktu, że sąd zastosował nieprawidłową kwalifikację prawną czynu, nie wypływa wniosek, iż uczynił to z powodu braku bezstronności przewodniczącego składu orzekającego. (wyrok SN z dnia 6 listopada 1997 r. - III KKN 340/96, _ Prokuratura i Prawo _ - dodatek _ Orzecznictwo _ 1998/4/8).

- o istnieniu stosunku, o jakim mowa w art. 31 § 1 k.p.k. z 1969 r. (por. obecny art. 41 § 1 k.p.k.), nie może przesądzać fakt, że w sprawie pokrzywdzoną jest żona ławnika konkretnego sądu (postanowienie SA w Warszawie z dnia 5 listopada 1996 r. - II AKo 306/96, _ Apelacja _ 1997/1/5).

- zachowanie sędziego (ławnika) demonstrujące niewiarę w treść wyjaśnień oskarżonego już w czasie ich składania ujawnia nie tyle osobisty stosunek sędziego do stron postępowania, co brak obiektywności niezbędnej dla sędziego bezstronnego, również uzasadniający wyłączenie go od udziału w sprawie. Wynika to nie z zażyłości z którąś ze stron, lecz z założenia, z którym sędzia przystępuje do osądzenia sprawy. Podobnie osobisty stosunek do stron (nieżyczliwość bądź przychylność) powodują uprzedzenia grupowe: narodowościowe, rasowe, wyznaniowe, polityczne itd. (wyrok SA w Krakowie z dnia 13 listopada 1997 r. - II AKa 210/97, BSA w Krakowie 1997/11-12/55).

Procedura wyłączenia sędziego (art. 42-43 KPK)

Wyłączenie następuje na żądanie sędziego, z urzędu albo na wniosek strony. Jeżeli sędzia uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy prawa (art. 40 KPK - iudex inhabilis), wyłącza się, składając oświadczenie na piśmie do akt, a na jego miejsce wstępuje inny sędzia.

Sędzia, co do którego zgłoszono wniosek o wyłączenie na podstawie art. 41 KPK (iudex suspectus), może złożyć do akt stosowne oświadczenie na piśmie i powstrzymuje się od udziału w sprawie; jest jednak obowiązany przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki.

Poza wypadkiem gdy sędzia sam wyłączył się ze sprawy na podstawie art. 40 KPK o wyłączeniu orzeka sąd, przed którym toczy się postępowanie. W składzie orzekającym w kwestii wyłączenia nie może brać udziału sędzia, którego dotyczy wyłączenie. W razie niemożności utworzenia takiego składu sądu, w kwestii wyłączenia orzeka sąd wyższego rzędu. Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu.

Przepisy dotyczące wyłączenia stosuje się odpowiednio do ławników.

Autor jest aplikantem adwokackim z Kancelarii Siwek Gaczyński

prawo
wiadmości
okiem eksperta
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
Źródło:
Siwek Gaczyński - Kancelaria Prawnicza
KOMENTARZE
(1)
anna
7 miesięcy temu
A gdzie pozwany i jego niewinnosc jakie prawo ma sedzia ktory ma dowody o jego niewinnosci i robi wszystko zeby go skazac jaka kara powinna go spotkac