Sądowe zabepieczenie roszczeń

Zakładają one takie ukształtowanie postępowania zabezpieczającego jako postępowania pomocniczego, aby zapewniało ono udzielenie natychmiastowej i tymczasowej ochrony prawnej zainteresowanym podmiotom oraz ułatwiło zaspokojenie roszczeń. Postępowanie to ma zapewnić, by druga strona nie podjęła jakichś nierzetelnych działań, które mogłyby uczynić bezcelowym postępowanie sądowe.

Wspomnianą nowelizacją dokonano również radykalnej korekty dotychczasowej systematyki k.p.c., poprzez umieszczenie przepisów dot. postępowania zabezpieczającego w odrębnej części - drugiej części k.p.c., natomiast przepisy egzekucyjne umieszczone zostały w części trzeciej k.p.c.

Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (art. 7301 § 1 k.p.c.). Taką osobą uprawnioną do żądania udzielenia zabezpieczenia może być: w postępowaniu procesowym - powód, pozwany, interwenient uboczny (art. 79 k.p.c.), prokurator (art. 7 k.p.c.), Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 4 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich z 1987 r. w zw. z art. 7 k.p.c.), inspektor pracy (art. 462 k.p.c), powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (art. 633 k.p.c) oraz organizacje społeczne. Natomiast w postępowaniu nieprocesowym udzielenia zabezpieczenia może domagać się nie tylko wnioskodawca, ale każdy uczestnik tego postępowania.

W celu ograniczenia rozbieżności interpretacyjnych pojęcia _ interesu prawnego _, jako podstawy udzielenia zabezpieczenia, ustawodawca w art. 7301 § 1 k.p.c. wprowadził definicję tego pojęcia. Według niego, interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Przy wyborze sposobu zabezpieczenia, sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Takie ukształtowanie tego przepisu ma na celu zapewnienie ochrony interesów obu stron postępowania.

| Udzielenie zabezpieczenia może nastąpić w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd powszechny lub sąd polubowny (art. 730 § 1 k.p.c.), a więc udzielenie zabezpieczenia może nastąpić w sprawach określonych w art. 1 k.p.c., bez względu na obowiązujący tryb postępowania (proces, postępowanie odrębne, postępowanie nieprocesowe) oraz w sprawach rozpoznawanych przez sądy polubowne. |
| --- |

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie sprawy należą do kognicji sądów polubownych. Pod rozstrzygnięcie sądu polubownego mogą zostać poddane wyłącznie spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe - mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem sporów o alimenty (art. 1157 k.p.c.). Zatem tylko w odniesieniu do tych sporów poddanych rozstrzygnięciu przez sąd polubowny można udzielić zabezpieczenia.

Zabezpieczenie może zostać udzielone przez sąd przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni. Jednak jeżeli zostanie przez przewodniczącego, w ramach powyższego terminu, wskazany wnioskodawcy termin krótszy, to może on, na uzasadniony wniosek wnioskodawcy zostać przedłużony (art. 166 k.p.c.).

• Upadłość dewelopera - jak się zabezpieczyć
  • Czym jest weksel in blanco?
  • wzór dokumentu: wniosek o dokonanie zabezpieczenia

Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Zatem dotyczyć to może np. tytułu wykonawczego zasądzającego świadczenie powtarzające się (np. alimenty, renta), których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił, albo gdy w tytule wykonawczym zasądzone świadczenie rozłożone zostało na raty, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia wyznaczony został odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia (art. 320 k.p.c.).

Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w I instancji (art. 735 ab initio k.p.c.). Taka redakcja przepisu wskazuje, iż w przypadku zabezpieczenia roszczenia przed wszczęciem postępowania o tym, jaki sąd jest właściwy do wydania postanowienia decydują przepisy ogólne regulujące kwestię właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 15-46 k.p.c.).

Tak więc sądy okręgowe będą właściwe do rozpoznania spraw majątkowych, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych (oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania o zniesienie wspólności majątkowej miedzy małżonkami oraz o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym).

| Właściwość miejscową sądu oznacza sąd właściwy według miejsca zamieszkania obowiązanego, miejsca siedziby osoby prawnej lub innego podmiotu niebędącego osobą fizyczną |
| --- |

Natomiast wnioski o zabezpieczenie zgłoszone w toku sprawy rozpoznaje sąd tej instancji, w której sprawa się toczy. Konsekwencją takiego zapisu jest to, że postanowienie o zabezpieczeniu może zostać wydane również przez sąd II instancji.

Jeżeli sprawa toczy się przed Sądem Najwyższym, to sądem właściwym do wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia będzie sąd I instancji, a więc sąd rejonowy, albo okręgowy, do którego Sąd Najwyższy przekazuje wniosek o zabezpieczenie roszczenia celem rozpatrzenia.

Szybkiemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu wniosku sprzyja to, iż wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym (art. 735 k.p.c.), czyli sąd nie wyznacza rozprawy. Jeżeli jednak ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na rozprawie (np. art. 742 § 2, 754 k.p.c.), sąd zobowiązany jest wyznaczyć ją tak, aby rozprawa mogła odbyć się w terminie miesięcznym od dnia wpływu wniosku.

W normalnym trybie - posiedzenia niejawne - wniosek powinien być rozpoznany bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu. Przepis szczególny może w tej kwestii stanowić inaczej.
W zasadzie zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu, także z urzędu (art. 732 k.p.c).

Zabezpieczenie może być udzielone z urzędu w dwóch sytuacjach:
a) w postępowaniu nieprocesowym, które może być wszczęte z urzędu (np. przez sąd opiekuńczy lub sąd dokonujący zabezpieczenia spadku),
b) w postępowaniu karnym - w razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody w mieniu (art. 291 § 1 w zw. z art. 292 § 1 k.p.k.).

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego (art. 126 k.p.c.), a ponadto zawierać:

a) wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumy zabezpieczenia (np. żądanie zajęcia wierzytelności wymaga zindywidualizowania wierzytelności mającej służyć jako środek zabezpieczenia).

| Wskazanie sumy zabezpieczenia w sprawach o roszczenia pieniężne jest obligatoryjne. Wskazana suma zabezpieczenia nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz z kosztami wykonania zabezpieczenia. Suma ta może obejmować także przewidywane koszty postępowania. |
| --- |

b) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek (np. poprzez pisemne oświadczenia świadków, dokumenty).

Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożono przed wszczęciem postępowania, należy nadto zwięźle przedstawić przedmiot sprawy.

Sąd jest związany granicami wniosku zarówno co do zakresu, jak i sposobu zabezpieczenia (art. 738 k.p.c), chyba że wniosek o udzielenie zabezpieczenia został złożony w sprawie, w której postępowanie może być wszczęte z urzędu (art. 738 in fine k.p.c.). W tych ostatnich sprawach braki formalne wniosku nie stanowią przeszkody do udzielenia zabezpieczenia. Należy dołożyć należytej staranności przygotowując wniosek, ponieważ zgodnie z nowym brzmieniem art. 738 in fine k.p.c. w przypadku stwierdzenia, że wniosek nie odpowiada wymogom formalnym, przewodniczący zwraca wniosek bez wzywania wnioskodawcy do jego uzupełnienia.

Obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia. Jeżeli obowiązany złoży na rachunek depozytowy sądu sumę zabezpieczenia żądaną przez uprawnionego we wniosku o udzielenie zabezpieczenia, zabezpieczenie upada z mocy samego prawa (ipso iure). Postanowienie w przedmiocie uchylenia lub ograniczenia zabezpieczenia może zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Wniesienie zażalenia na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wstrzymuje wykonanie postanowienia.

Istotną kwestią przyśpieszającą postępowanie jest obowiązek nadawania przez sąd postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzuli wykonalności z urzędu (art. 743 § 1 k.p.c.).

| Postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia wydane na posiedzeniu niejawnym, a podlegające wykonaniu przez organ egzekucyjny, sąd doręcza, co do zasady, tylko uprawnionemu. Doręczenia zaś obowiązanemu dokonuje organ egzekucyjny równocześnie z przystąpieniem do wykonania postanowienia. |
| --- |

Celem takiej regulacji jest umożliwienie uprawnionemu, bez uprzedzenia obowiązanego, dokonanie zabezpieczenia na mieniu obowiązanego, aby uniemożliwić mu jego usunięcie lub wyzbycie się.

Należy pamiętać również o tym, że w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia jego wykonanie sąd może uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu. O złożeniu kaucji sąd może orzec z urzędu, jak i na wniosek obowiązanego. Na postanowienie w przedmiocie nakazania złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie przysługuje zażalenie (art. 741 k.p.c.)

Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia dwa systemy wykonania postanowień o udzieleniu zabezpieczenia:

1) wykonanie w drodze egzekucji - do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu.

2) *wykonanie w inny sposób *- podstawą przeprowadzenia postępowania jest wtedy postanowienie zaopatrzone z urzędu przez przewodniczącego we wzmiankę o wykonalności. Takiemu wykonaniu podlegają np.:

a) postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia poprzez obciążanie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową (art. 747 pkt 2 k.p.c.);
b) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu (art. 747 pkt 3 k.p.c.);
c) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (art. 747 pkt 5 k.p.c.);
d) niektóre postanowienia o zabezpieczeniu wydane w trybie opiekuńczym;
e) postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wydane na podstawie art. 1028 § 4 k.p.c.

Upadek zabezpieczenia ( http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=03.08.2011 09:00&de=03.08.2011 17:35&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=WIG20&w=460&h=250&cm=0&rl=1 ) Sam porównuj dane na wykresach - wypróbuj MoneyAnalytics

Jeżeli uprawniony nie wniósł pisma wszczynającego postępowanie w wyznaczonym terminie albo cofnął pozew lub wniosek, jak również gdy pozew zwrócono lub odrzucono albo powództwo lub wniosek oddalono lub postępowanie umorzono, a także w przypadkach wskazanych w art. 744 § 2 k.p.c., obowiązanemu przysługuje przeciwko uprawnionemu roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia. Roszczenie wygasa jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia powstania szkody (art. 746 § 1 k.p.c.).

Uprawnieni, którzy łącznie uzyskali zabezpieczenie, ponoszą solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.

Jeżeli w terminie miesiąca od dnia powstania roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia, obowiązany nie wytoczył powództwa, sąd zwraca uprawnionemu, na jego wniosek, kaucję złożoną na zabezpieczenie tego roszczenia.

Wspomniana powyżej nowelizacja k.p.c. powiększyła katalog sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych celem wyboru optymalnego sposobu zabezpieczenia w zależności od sytuacji majątkowej obowiązanego.

Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, zawarte w art. 747 k.p.c., stanowią zamknięty i wyczerpujący katalog. Według tego przepisu zabezpieczenie roszczeń następuje poprzez:
1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Rzeczy ulegające szybkiemu zepsuciu się mogą stanowić przedmiot zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, w przypadku gdy obowiązany nie ma innego mienia, które mogłoby zabezpieczyć roszczenia uprawnionego oraz istnieje możliwość sprzedaży tych rzeczy niezwłocznie. Sprzedaż tych rzeczy powinna nastąpić niezwłocznie, według przepisów o sprzedaży w trybie egzekucji z nieruchomości.

W razie udzielenia zabezpieczenia przez zajęcie praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi (ustawa z 29.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi), obowiązany w terminie trzech miesięcy od dnia zajęcia może zlecić ich sprzedaż. Sumę uzyskaną z ich sprzedaży umieszcza się na rachunku depozytowym sądu. Obowiązany może także zlecić, by znajdujące się na rachunku sumy pieniężne zostały wpłacone na rachunek depozytowy sądu.

W razie zajęcia na zabezpieczenie rachunku bankowego przedsiębiorcy lub właściciela gospodarstwa rolnego sąd na wniosek obowiązanego złożony w terminie tygodniowym od dnia doręczenia mu postanowienia o zabezpieczeniu określa, jakie kwoty można pobierać na bieżące wypłaty wynagrodzeń za pracę wraz z podatkiem od wynagrodzenia i innymi ustawowymi ciężarami, a także na bieżące koszty prowadzonej działalności gospodarczej. Udzielając zabezpieczenia sąd może określić korzystanie z zajętego rachunku bankowego w inny sposób. Zajęcie rachunku bankowego nie pozbawia obowiązanego prawa do polecenia przekazania zajętych kwot na rachunek depozytowy sądu w celu wpłacenia sumy zabezpieczenia.

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne. Zabezpieczenie nie może także obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których egzekucja jest wyłączona (por. art. 829-839 k.p.c. oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 16.05.1996 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji sądowej).

Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.

W szczególności sąd może: ( http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=03.08.2011 09:00&de=03.08.2011 17:35&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=WIG20&w=460&h=250&cm=0&rl=1 ) Sam porównuj dane na wykresach - wypróbuj MoneyAnalytics

W sprawach przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, sąd odmówi udzielenia zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji, jeżeli zabezpieczeniu sprzeciwia się ważny interes publiczny.

Sąd doręcza obowiązanemu postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, w którym zobowiązuje go do wykonania lub zaniechania czynności albo do nieprzeszkadzania czynnościom uprawnionego. Nie dotyczy to czynności polegających na świadczeniu rzeczy będących we władaniu obowiązanego.

Postępowanie zabezpieczające, mające za cel zabezpieczenie w przyszłej egzekucji wierzytelności jeszcze prawnie niewskazanej, zapewnia tymczasową ochronę prawną zainteresowanym podmiotom. Odgrywa ono szczególną rolę w obrocie gospodarczym, gdzie bardzo często brak zabezpieczenia na majątku dłużnika skutkuje bezskutecznością w odzyskaniu należności. Każdy, kto wszczął albo zamierza wszcząć sprawę sądową, może dzięki temu spokojnie dowodzić potem swoich racji.

Autor jest prawnikiem w Kancelarii Prawnej e|n|w|c Rechtsanwälte T. Leipert - Kancelaria Prawna Sp.K.