Podatek śmieciowy - jak będzie naliczany

Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji celem tych zmian jest usprawnienie systemu zbierania, segregowania i przetwarzania odpadów komunalnych w stopniu odpowiadającym standardom wyznaczanym przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (zwana dyrektywą ramową 2008/98/WE).

Do najbardziej doniosłych zmian należy zaliczyć nałożenie na gminy obowiązku budowy i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Regionalna stacja do przetwarzania odpadów komunalnych ma stanowić miejsce, w którym będą składowane odpady zielone (ścinki drzew, gałęzie, trawa, liście ), zmieszane odpady komunalne odebrane od mieszkańców gminy oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych.

Utworzenie regionalnych stacji do przetwarzania odpadów komunalnych ma przyczynić się do regionalizacji _ stref odpadowych _, co będzie pozwalało na dokładniejsze przypisanie odpowiedzialności za utrzymanie porządku w stosunku do poszczególnych gmin.

Jednym z ważniejszych celów nowelizacji jest zwiększenie poziomu selektywnego zbierania odpadów obejmującego co najmniej takie frakcje odpadów jak: papier, metal, tworzywo sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalnych ulegające biodegradacji. W tym zakresie gmina ma obowiązek tworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazywania miejsc, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych oraz ich przetwarzania w drodze recyclingu.

Podatek śmieciowy - kto zapłaci więcej?

Ustawa nakłada na gminy obowiązek osiągnięcia odpowiednich poziomów recyclingu. Do 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła ma wynosić co najmniej 50 proc.

Inaczej niż dotychczas przedstawiają się obowiązki mieszkańców dotyczące pozbywania się zebranych na terenie nieruchomości nieczystości ciekłych. Dotychczas właściciel nieruchomości był zobowiązany do posiadania odpowiedniej umowy cywilnoprawnej z podmiotem zajmującym się wywozem nieczystości ciekłych, a wyjątkiem była możliwość przejęcia tego obowiązku przez gminę, do czego jednak wymagana była stosowna uchwała gminy poprzedzona wyrażeniem zgody na jej uchwalenie przez mieszkańców gminy w drodze referendum.

Po nowelizacji ustawy obowiązki związane z zawieraniem wskazanych wyżej umów gmina będzie mogła przejąć w drodze zwykłej uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego. Tym samym zamiast świadczenia ponoszonego w związku z realizacją umowy cywilnoprawnej właściciel nieruchomości będzie ponosił na rzecz gminy opłatę, której wysokości określi rada gminy. Wysokość opłaty będzie uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu pozbywania się nieczystości ciekłych.

Nowelizacja wprowadza do ustawy całkiem nowy rozdział, w którym w sposób szczegółowy zostały uregulowane obowiązki gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Po nowelizacji to gmina będzie wyłącznym podmiotem odpowiedzialnym za odbieranie od mieszkańców odpadów komunalnych. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta będzie obowiązany zorganizować przetarg na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zawrzeć umowy bezpośrednio z podmiotami specjalizującymi się w tego rodzaju usługach.

Koszty tych usług będą ponosić faktycznie mieszkańcy bowiem nowy rozdział przewiduje nałożenie z tego tytułu nowej daniny publicznej na mieszkańców gminy. Wysokość opłaty będzie uzależnionej od takich kryteriów jak liczba mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, albo ilości zużytej wody z danej nieruchomości, albo powierzchnia lokalu mieszkalnego pomnożonych przez stawkę, której stała wysokość będzie ustalana m.in. w oparciu o koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie danej gminy. Ustawa nie określa górnej stawi tak przewidzianej opłaty.

Nowelizacja nakłada na podmioty odbierające odpady komunalne od mieszkańców gminy (czyli właściwych przedsiębiorców) obowiązek przedstawiania organom wykonawczym gminy kwartalnych sprawozdań z realizowanych zadań. Organy wykonawcze gmin są natomiast zobowiązane do złożenia rocznego sprawozdania wojewódzkiemu inspektorowi środowiska i marszałkowi województwa.

Tak sugerują Pracodawcy RP

Nowelizacja wyposaża gminę, a wobec gminy - wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska - w prawo nakładania kar pieniężnych (zwykle od 10 tys. do 50 tys. zł) na podmiot nadzorowany, gdy ten nie przestrzega obowiązków nałożonych na niego ustawą.

Należy stwierdzić, że ze względu na zakres jak i doniosłość zmian nowelizacja ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach wzbudza wiele kontrowersji. Z punktu widzenia prawidłowej legislacji projektowi zarzuca się dokonanie zmian w drodze nowelizacji, a nie uchwalenia całkiem nowej ustawy, co z pewnością zwiększyłoby jej przejrzystość.

Kontrowersje z punktu widzenia zgodności z Konstytucją wzbudza sposób uregulowania nowej daniny publicznej (tzw. podatku śmieciowego). Po pierwsze - za mało precyzyjnie ustalono kryteria jego naliczania (ilość zużytej wody - ciepłej czy zimniej?, powierzchni lokalu - mieszkalnej czy użytkowej?). Dodatkowo uzależnienie wysokości opłaty od stawki wyliczanej w oparciu o kryterium kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie danej gminy może sprowadzić niebezpieczeństwo uśrednienia opłaty za odpady - tyle samo mogą płacić właściciele różnych nieruchomości.

Ustawodawca nie przewidział również w jaki sposób mają być wypowiadane umowy mieszkańców z dotychczasowymi odbiorcami śmieci. Zastrzeżenia do ustawy mają też poszczególne gminy, które sygnalizują, że ustawa generuje inwestycje, których koszty mogą okazać się niemożliwe do zrealizowania.

Podsumowując należy stwierdzić, że nowelizacja ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wprowadzona szereg radykalnych zmian, których celem jest wprowadzenie nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami. Niewątpliwie są to zadania ambitne. Biorąc jednak pod uwagę szereg kontrowersji jakie wzbudza nowelizacja można spodziewać się kolejnych zmian ustawy w najbliższej przyszłości.

Autor jest prawnikiem w kancelarii Rachelski i Wspólnicy