Począwszy od października 2008 r. na równi ze stwierdzeniem nabycia spadku dokonywanym przez sądy można dokonać tzw. poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem. Wciąż tylko w teorii.
Jeszcze do niedawna, aby uzyskać stwierdzenie nabycia spadku spadkobiercy musieli udać się do sądu. Wiązało się to z koniecznością sporządzenia i złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku oraz stawienia się na wyznaczony przez sąd termin.
Możliwość taka wynika ze znowelizowanej ustawy - Prawo o notariacie.W świetle nowych regulacji poświadczenia dziedziczenia dokonuje notariusz w formie aktu poświadczenia dziedziczenia. Możliwość poświadczenia dziedziczenia w tej formie dotyczy zarówno dziedziczenia ustawowego (kiedy spadkodawca nie pozostawił testamentu), jak i dziedziczenia testamentowego, z wyłączeniem jednak dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych (chodzi tu w szczególności o testamenty ustne).
| Warunkiem sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia jest udział w czynności wszystkich osób, powołanych do spadku z ustawy lub na mocy testamentu a także pełne przekonanie notariusza, co do kręgu osób będących spadkobiercami oraz wysokości ich udziałów w spadku. |
| --- |
Podobnie jak w przypadku sądowego stwierdzenia nabycia spadku inicjatywa dokonania poświadczenia dziedziczenia leży po stronie spadkobierców. To oni muszą uzgodnić między sobą, że decydują się na taką właśnie formę potwierdzenia praw do spadku oraz zebrać dokumenty, które wymagane są do potwierdzenia praw do spadku (odpis aktu zgonu, odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy, oryginał testamentu, jeśli nie znajduje się on u notariusza sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia oraz inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku).
Istotną cechą tej formy poświadczenia praw do spadku jest to, że nie można jej narzucić spadkobiercom. Jeżeli, którykolwiek ze spadkobierców nie wyrazi zgody na taką formę potwierdzenia praw do spadku wówczas pozostaje jedynie droga sądowego stwierdzenia nabycia spadku.
Czynności związane z poświadczeniem dziedziczenia składają się z trzech faz, jakkolwiek wszystkie fazy dokonywane są w jednym dniu przez tego samego notariusza.
Pierwszą czynnością poprzedzającą sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia jest sporządzenie protokołu dziedziczenia, w którym notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
Do protokołu dziedziczenia załącza się odpis aktu zgonu, odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy, oryginał testamentu, jeśli nie znajduje się on u notariusza sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia oraz inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku.
Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości, co do osób spadkobierców i wysokości udziałów spadkowych. Akt poświadczenia dziedziczenia podpisują wszystkie osoby biorące udział w spisywaniu protokołu dziedziczenia oraz notariusz.
Ostatnią czynnością dokonywaną przez notariusza niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia jest jego wpisanie do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Notariusz opatruje wpis bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikatora certyfikatu. Obowiązek utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia nałożony został na Krajową Radę Notarialną.
Zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia wywiera daleko idące skutki prawne. Dopiero bowiem zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia w rejestrze aktów poświadczeń dziedziczenia nadaje temu aktowi moc prawomocnego postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.
ZOBACZ TAKŻE:
Skutki podatkowe w zakresie podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia praw do spadku w drodze aktu potwierdzenia dziedziczenia są takie same, jak w przypadku sądowego stwierdzenia nabycia spadku.
Również w tym przypadku spadkobiercy uprawnieni do skorzystania ze zwolnienia od podatku spadkowego (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) powinni w terminie miesiąca od wpisania aktu do rejestru aktów potwierdzenia dziedziczenia zgłosić właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycie praw majątkowych w celu skorzystania ze zwolnienia. Nie wypełnienie tego warunku skutkować będzie obowiązkiem zapłacenia podatku od spadków i darowizn.
Koszty sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia nie są wygórowane i wynoszą maksymalnie 50 złotych za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia oraz maksymalnie 100 złotych za sporządzenie protokołu dziedziczenia.
Trudno dziś jednoznacznie ocenić, z jakim zainteresowaniem społecznym spotka się ta forma potwierdzania praw do spadku.
Niewątpliwie jej zaletą jest to, że spadkobiercy mogą dokonać tej czynności bez udawania się do sądu w terminie, który akurat może im najmniej odpowiadać. W przypadku aktu poświadczenia dziedziczenia spadkobiercy mogą umówić z notariuszem termin sporządzenia aktu, którym im najbardziej odpowiada.
Problem może powstać jedynie wtedy, gdy nie wszyscy spadkobiercy wyrażą zgodę na taką formę potwierdzenia praw do spadku, lub nie stawią się na wyznaczony termin sporządzenia aktu.
W takim przypadku pozostaje jedynie droga sądowa i stwierdzenie nabycia spadku przez sąd. Wydaje się, że ta forma potwierdzania praw do spadku będzie odpowiednia dla spraw prostych, w których jest pełna zgoda, co do kręgu osób powołanych do spadku a także nie ma sporu co do sposobu dziedziczenia. Jednakże warunkiem skorzystania z tej formy potwierdzenia praw do spadku jest opracowanie i wdrożenie systemu informatycznego umożliwiającego elektroniczne prowadzenie rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia.
Obecnie ta forma potwierdzania praw do spadku jest jedynie teoretyczna.
Autor jest radcą prawnym w kancelarii Rachelski i Wspólnicy