NIK: Gminy nieracjonalnie gospodarują lokalami komunalnymi

W raporcie _ Gospodarowanie lokalami komunalnymi w budynkach mieszkalnych _ NIK przedstawiła wyniki kontroli w 33 urzędach gmin i w jednej jednostce organizacyjnej gminy, realizującej zadania w badanym zakresie oraz w 11 podmiotach, którym powierzono zarządzanie mieszkaniowym zasobem gmin. Izba sprawdzała legalność, gospodarność i rzetelność rozporządzania lokalami komunalnymi oraz zdolność do racjonalnego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Kontrola obejmowała lata 2009-2011.

W badanym okresie Izba stwierdziła sukcesywny spadek liczby lokali w większości gmin. W ciągu dwóch lat zasoby lokalowe zmniejszyły się ogółem o ponad 5 proc. Liczba lokali mieszkalnych, którymi dysponują objęte kontrolą gminy, spadła o 15,8 tys. W 2011 r. badane podmioty dysponowały łącznie 310,4 tys. lokali, w tym 276,9 tys. stanowiły mieszkania.

To między innymi efekt wyprzedawania mieszkań (23,1 tys. lokali), niedostatecznych nakładów na inwestycje oraz wyłączania lokali z eksploatacji ze względów technicznych. W okresie objętym kontrolą liczba pustostanów wzrosła z 15 tys. do 18,5 tys. Lokale niezagospodarowane wg stanu na ostatni dzień 2011 roku stanowiły 6 proc. zasobów gmin.

W konsekwencji wzrosła liczba oczekujących na najem mieszkania. W 2011 r. (w 34 skontrolowanych gminach) było to ponad 48 tys. rodzin (o 6 proc. więcej niż w roku 2009). Rocznie gminy przyznawały mieszkania zaledwie 16 proc. starających się o najem. Reszta latami czekała na pozytywne rozpatrzenie wniosków. Rekordzista czekał w Kielcach bezskutecznie na mieszkanie prawie 27 lat. W Kutnie 19 osób złożyło dokumenty jeszcze przed 2000 rokiem.

Izba wskazała, że w badanym okresie o 33,9 proc. wzrosła liczba wyroków sądowych orzekających eksmisję z uprawnieniem do lokalu socjalnego. W ocenie NIK wskaźnik wykonania wyroków sądowych przez dostarczenie lokalu socjalnego był niedostateczny w stosunku do liczby orzeczeń. W 2011 r. gminy były w stanie zapewnić jedynie 23,2 proc. z przyznanych orzeczeniami sądu lokali. Wartość roszczeń odszkodowawczych, zgłoszonych z tytułu niezapewnienia przez gminy realizacji wyroków sądów, wyniosła blisko 7,5 mln złotych i była ponad czterokrotnie wyższa od kwoty wypłaconej w 2008 r.

We wszystkich skontrolowanych podmiotach stwierdzono nieracjonalną politykę czynszową, ograniczającą przychody gmin z tytułu najmu lokali. Stawki ustalano na zbyt niskim poziomie. W 5 gminach wysokość czynszu nie rosła wraz z podwyższaniem kategorii lokali, a w 7 nie korzystano z prawa do pobierania kaucji zabezpieczającej. NIK wskazała też, że działania windykacyjne gmin były nieskuteczne. Stan zadłużenia z tytułu najmu lokali mieszkalnych w 34 skontrolowanych gminach wyniósł w 2011 r. blisko 881 mln zł.

Izba wykryła liczne nieprawidłowości w ewidencji pomieszczeń komunalnych. W 12 gminach ewidencja nie zawierała pełnych i aktualnych danych o liczbie lokali, ich powierzchni, informacji o stanie technicznym oraz o zakresie i sposobie wykorzystania zasobu. W ocenie NIK brak kompletnej i rzetelnej informacji nt. stanu zasobów prowadził do błędów w podejmowaniu decyzji dotyczących gospodarowania lokalami komunalnymi.

Wśród błędów w dysponowaniu gminnymi zasobami komunalnymi raport wymienia także m.in. brak spójnych wieloletnich programów gospodarowania lokalami, a także nieprecyzyjne kryteria ich przyznawania oraz użytkowania.

NIK w uwagach do raportu zaznacza, że _ niezaspokojenie potrzeb mieszkaniowych osób o niskich dochodach jest spowodowane nie tylko brakiem pieniędzy, ale również brakiem odpowiednich uregulowań prawnych _. _ Do dziś nieopracowany został np. system wspierający budownictwo socjalne i rewitalizację istniejących zasobów _ - napisano w raporcie.