Kto jest uprawniony do zachowku ze spadku

Należy pamiętać, iż w systemie zachowku spadkodawca nadal może swobodnie rozrządzać całym swoim majątkiem na wypadek śmierci, jednakże określonym przez ustawodawcę osobom najbliższym przysługuje roszczenie o świadczenie pieniężne skierowane przeciwko powołanemu spadkobiercy.

Zgodnie z dyspozycją art. 991 § 2 kodeksu cywilnego do spadkodawcy należy wybór sposobu zaspokojenia osoby uprawnionej do zachowku. Może on bowiem pozostawić uprawnionemu zachowek w postaci dokonanej na jego rzecz darowizny, powołać go do spadku lub też uczynić dla niego zapis. Dopiero wówczas gdy uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w żadnej z wyżej wymienionych postaci, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

Należy podkreślić, iż wybrany przez spadkodawcę sposób zaspokojenia prawa do zachowku wiąże uprawnionego, co oznacza, że nie może on odrzucić przypadającego mu spadku lub zapisu i w zamian tego realizować wierzytelność pieniężną.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/240/t130544.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/jak;prawidlowo;sporzadzic;testament,104,0,764008.html) Jak prawidłowo sporządzić testament
Krąg osób uprawnionych z tytułu zachowku jest bardzo wąski w stosunku do kręgu spadkobierców ustawowych. Według art. 991 § 1 K.c., uprawnionymi do zachowku są jedynie dzieci, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Jednakże podkreślić trzeba, że rodzice spadkodawcy nabędą prawo do zachowku dopiero wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych dzieci, wobec czego rodzice doszliby do dziedziczenia na podstawie ustawy albo w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy lub jego rodzeństwem, albo samodzielnie.

Uprawnionymi do zachowku mogą być także spadkobiercy, których udział w spadku nie pokrywa należnego im zachowku. Jeżeli wskutek powołania do dziedziczenia osoby te nie uzyskały należnego im zachowku w całości, mogą one żądać spełnienia świadczenia pieniężnego uzupełniającego zachowek.

Co bardzo istotne do zachowku nie są uprawnione ani dzieci, ani małżonek, ani rodzice spadkodawcy, którzy zrzekli się dziedziczenia, odrzucili spadek, zostali uznani za niegodnych dziedziczenia, a także wydziedziczeni. Odnosi się to również do małżonka wyłączonego od dziedziczenia na podstawie art. 940 § 1 Kodeksu cywilnego tj. gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy. Ponieważ wymienione powyżej osoby traktowane są tak jakby nie dożyły otwarcia spadku.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/167/t77991.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/radzimy;jak;sporzadzic;testament;notariusz;niekonieczny,232,0,696040.html) Radzimy jak sporządzić testament. Notariusz niekonieczny
Jak już wspominaliśmy uprawnienie do zachowku przyjmuje postać roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej. Wysokość zachowku co do zasady wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadł by uprawnionemu gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Należy jednak zauważyć, iż w przypadku gdy uprawnionym jest osoba trwale niezdolna do pracy albo małoletnie dziecko spadkodawcy wówczas zachowek stanowi 2/3 wysokości udziału, który przypadły by tym osobom gdyby dziedziczyły na podstawie ustawy.

Mimo że art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi o dwóch trzecich lub o połowie_ udziału spadkowego _, to jednak należy pamiętać, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia wysokości zachowku trzeba uwzględnić również spadkobierców niegodnych oraz tych którzy odrzucili spadek.

Na drugiej stronie o tym, co nie jest brane pod uwagę przy wyliczaniu zachowku

Do wysokości zachowku dolicza się darowiznę uczynioną przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku. Darowizna podlega doliczeniu niezależnie od tego, czy przedmiot darowizny nadal znajduje się u osoby uprawnionej, czy też uległ zużyciu bądź zniszczeniu.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami przy obliczaniu wysokości zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach (np. prezentów urodzinowych) ani dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami bądź uprawnionymi do zachowku, darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, gdy nie miał dzieci, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się dziecka, a przy ustalaniu zachowku dla małżonka darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa.

Ponadto warto zwrócić uwagę na fakt, iż zachowek przyjmuje zawsze postać pieniężną, zatem osoba uprawniona do zachowku nie może dochodzić wydania określonej rzeczy należącej do masy spadkowej.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/240/t130544.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/mieszkanie;spoldzielcze;nie;kazde;mozna;odziedziczyc,137,0,814985.html) Mieszkanie spółdzielcze. Nie każde można odziedziczyć
Z uwagi na fakt, iż roszczenie z tytułu zachowku ma charakter majątkowy to zgodnie z przepisami ogólnymi Kodeksu cywilnego podlega przedawnieniu. Należy zatem pamiętać, że roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się z upływem trzech lat od ogłoszenia testamentu.

W sytuacji braku dobrowolnej zapłaty zachowku, możliwe jest dochodzenie tego roszczenia na drodze sądowej. Powództwo z tytułu zachowku wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania nie można w Polsce ustalić, to przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Sprawy sądowe o zapłatę z tytułu zachowku cechuje duże skomplikowanie wyliczeń żądanych kwot, a także wieloproblemowe relacje rodzinne. W związku z powyższym istotnym jest uzyskanie porady prawnej w tym zakresie.

Autorki są prawnikami z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Celichowski - Szyndler i Partnerzy.