Według podstawowej zasady tego prawa twórcy przysługują wszelkie prawa do wykonanego przez niego dzieła. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, do których należy m.in. stworzenie utworu w ramach stosunku pracy (tzw. utworu pracowniczego).
Przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest każdy utwór, czyli przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Prawa autorskie, co do zasady, przysługują twórcy i dzielą się na osobiste i majątkowe. O ile te pierwsze są nierozerwalnie związane z autorem, o tyle prawa majątkowe mogą być przedmiotem obrotu.
Zasadą jest przy tym (art. 17 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych), że twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Jednak pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, chyba że ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej (art. 12a tejże ustawy). Pracodawca ma więc prawo korzystać z utworu i czerpać z niego korzyści majątkowe, np. udzielać licencji czy przenosić prawa autorskie na inne podmioty.
[
Prawo autorskie a prawo pracy ]( http://msp.money.pl/wiadomosci/prawo/artykul/prawo;autorskie;a;prawo;pracy,210,0,614354.html )
Pracownikiem w tym przypadku jest osoba zatrudniona na umowę o pracę, powołaną na dane stanowisko w związku z mianowaniem, bądź na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. W przypadku zatem stworzenia utworu przez osobę pozostającą w stosunku zlecenia lub umowy o dzieło, przepis art. 12 ustawy nie będzie miał zastosowania.
Kolejnym elementem koniecznym do uznania utworu za pracowniczy jest okoliczność wykonania utworu w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Zatem w przypadku architekta (wykonującego tylko obowiązki pozostające w związku z tym stanowiskiem), który stworzy w godzinach pracy projekt strony www, nie może być mowy o stworzeniu utworu pracowniczego. Takim utworem byłby natomiast projekt domu, mostu lub innej budowli, czy też każdy inny przejaw twórczości architektonicznej, który jest wskazany w umowie o pracę.
Warto podkreślić, że zakres korzystania przez pracodawcę z utworu pracowniczego na podstawie art. 12 ustawy nie będzie, co do zasady, obejmował wszelkich pól eksploatacji utworu, a jedynie te, które są wskazane w umowie lub wynikają ze zgodnego zamiaru stron. W umowie o pracę, czy też w odrębnej umowie cywilnoprawnej strony mogą więc zawrzeć zapisy o przekazaniu praw majątkowych do utworu na wszelkich polach eksploatacji, znanych w chwili zawierania umowy, nie można jednak z góry przyjąć, że samo wprowadzenie jakiegokolwiek zapisu o takim przekazaniu automatycznie przeniesie wszelkie prawa majątkowe.
Michał Bonowicz, radca prawny, Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna, oddział w Toruniu