Po zmianach, prawo upadłościowe i naprawcze ma być, w jak najszerszym możliwym stopniu, skierowane na restrukturyzację przedsiębiorstwa, umożliwiającą dalsze jego działanie. Wzrosnąć ma znaczenie _ martwego _ jak dotychczas postępowania naprawczego.
| W Dzienniku Ustaw z dnia 1 kwietnia 2009 r. (Dz.U. nr 53 poz. 434) została opublikowana ustawa z dnia 6 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, która wejdzie w życie 2 maja 2009 r. |
| --- |
Oczywiście przepisy nadal uwzględniają w pierwszej kolejności interes wierzycieli. Przepisy prawa upadłościowego, w pewnych warunkach, zachęcają do prowadzenia postępowań naprawczych, przy czym postępowania te mogą objąć większy niż dotychczas krąg podmiotów.
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów postępowanie naprawcze mogło być prowadzone w stosunku do przedsiębiorców jedynie zagrożonych niewypłacalnością, po nowelizacji, również przedsiębiorcy, o tzw. _ niskim stopniu niewypłacalności _ (tj. gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika) *są uprawnieni do składania wniosku o wszczęcie postępowania naprawczego. *
Odnosząc się do zagadnienia związanego z wykonywaniem i zawieraniem umów z kontrahentem zagrożonym niewypłacalnością, a więc kontrahentem w stosunku, do którego można wszcząć postępowanie naprawcze czy też kontrahentem, któremu grozi, w niedalekiej przyszłości, wszczęcie postępowania upadłościowego, szczególną uwagę skierowano na bardzo istotny w skutkach przepis art. 490 kodeksu cywilnego, przyznający uprawnienie jednej ze stron umowy wzajemnej do powstrzymania się ze spełnieniem świadczenia, w sytuacji, gdy spełnienie świadczenia przez drugą ze stron umowy jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy.
Strona zobowiązana do wcześniejszego spełnienia świadczenia może się powstrzymać z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da dodatkowego zabezpieczenia. W świetle powyższego, możliwe jest nawet żądanie wprowadzenia zmian do treści już zawartych umów, poprzez nałożenie dodatkowych zabezpieczeń. Podkreślić jednak należy, że *przed wykonaniem uprawnienia przewidzianego powołanym przepisem, strona zamierzająca powstrzymać się od spełnienia świadczenia winna dokonać, z należytą starannością, badania stanu finansowego drugiej strony umowy. *
Ponadto, co istotne, mając na celu ochronę wierzycieli przed działaniami nieuczciwego dłużnika, który w fikcyjny sposób chce pomniejszyć stan swojego posiadania (co może zagrozić interesom wierzycieli) - ustawodawca przewidział, iż niektóre z umów zawartych z przedsiębiorcą, jeszcze przed ogłoszeniem upadłości, nie będą odnosić skutków w stosunku do masy upadłości. I tak, zgodnie z przepisem artykułu 127 prawa upadłościowego i naprawczego, w przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej, bezskuteczne wobec masy upadłości są czynności dokonane przez upadłego, w ciągu roku przed dniem złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, a mające za cel rozporządzenie majątkiem, dokonane nieodpłatnie lub nawet odpłatnie, ale gdy wartość majątku, jaki upadły zbywa jest w rażącym stopniu wyższa niż otrzymane od drugiej strony świadczenie.
W każdym, więc przypadku zawierania umowy, na podstawie której mamy zamiar nabyć majątek od kontrahenta, który znajduje się już w trudnej sytuacji finansowej, należy mieć na uwadze możliwość wzruszenia takiej umowy, zwłaszcza gdy oferowana przez kontrahenta cena jest _ niezwykle korzystna _. Również bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne odpłatne upadłego, dokonane na sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z _ podmiotami powiązanymi _.
Listę czynności, które mogą zostać uznane za bezskuteczne względem masy upadłości, zamykają: zabezpieczenie i zapłata niewymagalnego długu, które zostały dokonane przez upadłego w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a także obciążenie majątku upadłego (hipoteką, zastawem)
, o ile upadły nie był dłużnikiem osobistym i otrzymał w zamian niewspółmierne świadczenie lub nie otrzymał żadnego świadczenia, a zabezpieczenie zostało dokonane na rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Nie ulega wątpliwości, iż najbardziej istotny wpływ na wykonywanie i obowiązywanie zawartych umów ma ogłoszenie upadłości likwidacyjnej, która ma miejsce, jeżeli brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. W przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej sąd wyznacza syndyka, a dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem. Jeżeli z kontrahentem, w stosunku, do którego ogłoszono upadłość likwidacyjną, istnieją umowy, które nie zostały wykonane w całości lub części, nie wygasają one automatycznie. Syndyk może bowiem wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego (np. wykonania objętych umową prac budowlanych) lub też od umowy odstąpić. Prawo upadłościowe w zakresie upadłości likwidacyjnej przyjmuje też szczegółowe regulacje odnośnie szeregu umów i zobowiązań umownych.
W przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, to upadły sprawuje zarząd majątkiem, pod nadzorem nadzorcy sądowego, co oznacza, że upadły jest uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu, natomiast gdy dokonuje czynności przekraczających ten zakres musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego (chyba że przepisy przewidują zgodę rady wierzycieli).
Jeżeli jednak upadły nienależycie wykonywałby zarząd swoim majątkiem sąd może ustanowić zarządcę. Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu samo z siebie nie ma wpływu na treść zawartych umów. Zmiana treści możliwa jest poprzez propozycje układowe składane przez wierzycieli lub samego upadłego.
Należy jednak pamiętać, iż od dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo umorzeniu postępowania upadły ani zarządca nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa objęte są układem. Nowelizacja przewidziała bezwzględny zakaz takich czynności, zgodnie zaś z dotychczasowymi przepisami istniała możliwość spełnienia takiego świadczenia za zgoda sędziego - komisarza.
W postępowaniu naprawczym natomiast propozycje restrukturyzacyjne analogicznie jak w układzie i na analogicznych warunkach będą powodować zmianę, czy też rozwiązanie zawartych przez kontrahenta umów.
Wprowadzonych nowelizacją zmian jest bardzo dużo, prawie 150, przy czym duża ich część to ważne zmiany merytoryczne. Szczególnie warto zwrócić uwagę czy po nowelizacji wzrosną na znaczeniu przepisy zmierzające do przeprowadzenia restrukturyzacji przedsiębiorstw i czy w jakimś stopniu pozwoli to na uchronienie części przedsiębiorców przed likwidacją ich przedsiębiorstw. Do tego często konieczne jest współdziałanie i chęć polubownego rozwiązania sytuacji przez samych wierzycieli, którzy poprzez umorzenie części wierzytelności odroczenie spłaty, czy też rozłożenie spłaty na raty mogą często więcej zyskać niż poprzez zmierzanie do doprowadzenia do likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika.
Autorka jest radcą prawnym z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych, Miller, Canfield. W.Babicki, A.Chełchowski i Wspólnicy Sp.k.