Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964, Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) spadkobierca powołany do spadku bądź to drogą testamentu bądź na mocy dziedziczenia ustawowego, wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego z chwilą otwarcia spadku, po złożeniu stosownego oświadczenia.
_ Warunkiem dopuszczalności złożenia oświadczenia jest pełna zdolność do czynności prawnych osoby powołanej do dziedziczenia, posiadana w chwili składania oświadczenia _.
Spadkobierca mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba niepełnoletnia bądź ubezwłasnowolniona częściowo, może przyjąć lub odrzucić spadek za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego, w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo - tylko i wyłącznie za zgodą sądu opiekuńczego.
W imieniu spadkobiercy będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną - oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składają osoby uprawnione do reprezentacji podmiotu.
Odrzucamy lub przyjmujemy spadek w oświadczeniu
Osoba powołana do dziedziczenia składa oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedziała się o tytule swego powołania, w sądzie, bądź przed notariuszem, ustnie lub na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym.
Sądem właściwym do złożenia oświadczenia jest sąd spadku, jednakże zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. 1964, Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) możliwym jest złożenie oświadczenia w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. W takiej sytuacji zarówno sąd, jak i notariusz przed którym złożono oświadczenie, prześle je niezwłocznie do sądu spadku, wraz z wszystkimi załącznikami. W pełni dopuszczalnym jest złożenie oświadczenia w sądzie spadku bezpośrednio w toku postępowania o stwierdzenie spadku.
_ Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być ponadto złożone za pośrednictwem pełnomocnika, o ile może on się wykazać pełnomocnictwem szczególnym, wskazującym treść oświadczenia woli spadkobiercy, sporządzonym w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. _ **
Przyjecie wprost lub z tzw. "dobrodziejstwem inwentarza"
Składając oświadczenie spadkobierca może spadek przyjąć bądź odrzucić. Decydując się na przyjęcie udziału spadkowego, może to uczynić bez ograniczania odpowiedzialności za długi, tzw. przyjęcie proste, bądź z ograniczeniem tej odpowiedzialności, tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza.
Jakby mogło na to wskazywać brzmienie przepisu, przyjęcie udziału spadkowego z ograniczeniem odpowiedzialności za długi nie oznacza _ de facto _ wyłączenia tej odpowiedzialności.
ODPOWIEDZIALNOść ZA DłUGI W SPADKU ( http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=03.08.2011 09:00&de=03.08.2011 17:35&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=WIG20&w=460&h=250&cm=0&rl=1 ) Sam porównuj dane na wykresach - wypróbuj MoneyAnalytics
Jednakże nawet odpowiedzialność przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza może zostać rozszerzona, jeżeli spadkobierca podstępnie nie poda do inwentarza przedmiotów należących do spadku, bądź wskaże długi nieistniejące, zmniejszając tym samym faktyczną wartość spadku.
Odrzucenie spadku
Każdy spadkobierca z wyjątkiem gminy i Skarbu Państwa, może również odrzucić przysługujący mu udział spadkowy. Konsekwencją odrzucenia spadku będzie wyłączenie spadkobiercy z dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
W przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę ustawowego oznaczać to będzie dziedziczenie udziału spadkowego przez jego zstępnych, zwiększenie udziałów spadkowych pozostałych spadkobierców, bądź dziedziczenie przez spadkobierców powołanych w dalszej kolejności.
Odrzucenia spadku przez spadkobiercę testamentowego zasadniczo skutkować będzie ustawowym dziedziczeniem odrzuconego udziału spadkowego.
Jest to informacja o tyle istotna, iż w praktyce zdarzają się sytuacje, gdy spadkobiercy, działając w porozumieniu zrzekają się spadku ,,na korzyść" innego współspadkobiercy, licząc iż w ten sposób otrzyma on spadek w całości. W rzeczywistości udział spadkowy odrzucającego spadek ulegnie dziedziczeniu ustawowemu, gdyż przepisy prawa spadkowego nie dopuszczają żadnej możliwości rozporządzenia spadkiem przez powołanego do dziedziczenia, czy to na rzecz innej osoby, czy nawet innego spadkobiercy.
_ Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia jedynie za życia przyszłego spadkodawcy, na mocy umowy z przyszłym spadkodawcą, zawartej w formie aktu notarialnego. _ **
Skutki nie złożenia oświadczenia
Spadkobierca, który w ciągu sześciu miesięcy nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, wbrew panującemu poglądowi, iż w ten sposób wyrazi brak chęci spadkobrania, _ a contrario _- przyjmie spadek wprost.
Jednakże jego milczenie będzie skutkować przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, jeżeli inny ze współspadkobierców powołanych do dziedziczenia przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a ponadto żaden ze współspadkobierców nie złoży oświadczenia o przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.
Przed pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe w przypadku braku oświadczenia spadkobiercy, chroniona będzie zawsze osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnej, osoba co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoba prawne, których milczenie wywoła skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Autorka jest prawnikiem w Kancelarii BSO Prawo & Podatki - Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu, (oddział w Gdyni).www.bramorski.pl