Często właściciele gruntów borykają się z problemem nieuregulowanego stanu prawnego urządzeń przesyłowych. Pod tym pojęciem kryją się urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu lub energii elektrycznej.
W praktyce są to słupy linii energetycznych, transformatory energetyczne, wodociągi, gazociągi lub inne podobne urządzenia, z których korzysta przedsiębiorstwo przesyłowe (np. zakład energetyczny lub elektrociepłownia). Zasygnalizowany problem nieuregulowanego statusu prawnego owych urządzeń tkwi w tym, że zgodnie z art. 49 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) nie należą one do części składowych nieruchomości, jeżeli _ wchodzą w skład przedsiębiorstwa _.
Jak uregulować sposób korzystania z urządzeń przesyłowych?
Wskazany przepis k.c. nie daje odpowiedzi na pytanie, czy z chwilą wejścia w skład przedsiębiorstwa - to jest z chwilą faktycznego przyłączenia urządzeń przesyłowych do jego infrastruktury stają się one automatyczne przedmiotem własności np. zakładu energetycznego.
Kwestię tą przesądził Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 8 marca 2006 roku (sygn. III CZP 105/05), w której wprost stwierdził, że art. 49 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń przesyłowych na własność właściciela przedsiębiorstwa przesyłowego przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa.
W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że właściciel gruntu oraz właściciel przedsiębiorstwa przesyłowego powinni uregulować sposób korzystania z urządzeń poprzez zawarcie stosownej umowy, która będzie podstawą do np. wejścia pracowników zakładu energetycznego na grunt w celu dokonania naprawy lub sprawdzenia prawidłowości funkcjonowania linii przesyłowych. Ogólnie rzecz biorąc, zawarta umowa będzie stanowić tytuł prawny przedsiębiorcy do posiadania urządzeń przesyłowych.
Nowa regulacja w kodeksie cywilnym - służebność przesyłu
Prawodawca dostrzegł trudności związane z regulacją statusu prawnego urządzeń przesyłowych. Ustawą z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r., Nr 116, poz. 731) wprowadzono do k.c. z dniem 3 sierpnia 2008 roku nową instytucję prawa rzeczowego: służebność przesyłu.
Istotą regulacji jest obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych (jest to zatem tzw. służebność czynna).
Zarówno właściciele gruntów, jak i przedsiębiorstwa przesyłowe powinni rozważyć możliwość uregulowania służebnością przesyłu wzajemnych relacji dotyczących korzystania z urządzeń przesyłowych. Sposób korzystania będzie bowiem ujawniony w księdze wieczystej, co zagwarantuje pewność i bezpieczeństwo nie tylko w zakresie korzystania z gruntu, ale i również w razie późniejszego zbycia nieruchomości.
Sądowy tryb ustanowienia służebności
Wypada podkreślić, że jeżeli przedsiębiorca przesyłowy odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, to właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Nowa regulacja wyposażyła więc właścicieli gruntów w cywilnoprawne roszczenie, skierowane przeciwko przedsiębiorcom, o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu.
Roszczenie to może być dochodzone przed sądem cywilnym w ramach postępowania nieprocesowego o ustanowienie służebności przesyłu. W postępowaniu tym sąd rozstrzygnie, czy ustanowienie służebności jest zasadne, a jeżeli tak, to jednocześnie zasądzi ekwiwalentne wynagrodzenie na rzecz właściciela gruntu w zamian za obciążenie jego nieruchomości służebnością. Służebność przesyłu powinna zatem przyczynić się do uregulowania niejasnych dotąd relacji między właścicielami nieruchomości a przedsiębiorstwami przesyłowymi.
ZOBACZ TAKŻE:
Autor jest prawnikiem z Kancelarii BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu