Rozwiązanie i likwidacja spółki z o.o.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) jest uproszczoną - w porównaniu ze spółką akcyjną - formą prowadzenia działalności gospodarczej.

Pierwotną przesłanką utworzenia i prowadzenia takiej spółki jest wola współpracy określonych osób we wspólnym celu, którym z reguły będzie nastawienie na zysk (najczęściej zarobkowy). Dlatego w zasadniczej większości przypadków główną przyczyną rozwiązania i likwidacji spółki z o.o. jest ustanie woli współpracy w ramach spółki.

W odniesieniu do spółki z o.o. przepisy Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) odróżniają tradycyjnie pojęcie rozwiązania spółki od jej likwidacji.

Likwidacja jest procesem poprzedzającym rozwiązanie spółki, w trakcie którego następuje zakończenie bieżących interesów spółki, poprzez m.in. spieniężenie majątku spółki i ewentualny jego podział między wspólników. W spółce z o.o. likwidacja jest obowiązkowa. Odbywa się ona nawet w przypadku spółki, która nie rozpoczęła działalności gospodarczej. Likwidację spółki regulują przepisy k.s.h. od art. 270 do art. 290 k.s.h..

Należy jednak zaznaczyć, iż wszczęcie postępowania likwidacyjnego nie musi oznaczać rozwiązania spółki, gdyż wspólnicy mogą w pewnych sytuacjach jednomyślną uchwałą zmienić umowę spółki w ten sposób, że zapobiegną jej rozwiązaniu. Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Rozwiązanie spółki z o.o. następuje w okolicznościach określonych w art. 270 oraz 271 k.s.h.

Rozwiązanie spółki może nastąpić, gdy:
1) zajdą przyczyny przewidziane w umowie spółki;
2) podjęta została uchwała zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę (stwierdzona protokołem notarialnym pod rygorem nieważności),
3) ogłoszono upadłość spółki,
4) zajdą inne przewidziane prawem przyczyny.

Wspomniana powyżej niedoprecyzowana kategoria innych przyczyn przewidzianych prawem, to przede wszystkim przypadki określone w art. 493 § 1 k.s.h. i 530 § 1 k.s.h, tj.
- rozwiązanie w wyniku przejęcia spółki (spółka przejmowana);
- rozwiązanie w wyniku połączenia (spółki łączące się w toku tworzenia się nowej spółki)
- rozwiązanie w wyniku podziału (spółka dzielona).

Zakończeniu bytu prawnego spółki może nastąpić również po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego zakończonego ogłoszeniem upadłości - art. 289 k.s.h.). Należy pamiętać, iż na gruncie obecnych przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego zakończenie postępowania upadłościowego nie musi być zawsze przyczyną rozwiązania spółki. Sytuacja taka zachodzi, gdy postępowanie upadłościowe kończy się układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone lub umorzone.

O rozwiązaniu spółki może również orzec sąd z urzędu, jeżeli po zarejestrowaniu spółki wystąpią poważne braki określone w art. 21 k.s.h.

Zgodnie z art. 21 k.s.h sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki kapitałowej w przypadku, gdy:
1) nie zawarto umowy spółki,
2) określony w umowie lub statucie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,
3) umowa albo statut spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów,
4) wszystkie umowy zawierające umowę spółki albo podpisujące statut nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili ich dokonywania,
5) w przypadkach określonych powyżej, jeżeli braki nie zostaną usunięte wyznaczonym przez sąd rejestrowy, sąd ten może, po wezwaniu zarządu spółki do złożenia oświadczenia, wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki.

Jeżeli te braki, o których mowa powyżej, nie mogą być usunięte, sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu spółki.

Spółka nie może być rozwiązana, jeżeli od jej wpisu do rejestru upłynęło pięć lat. O rozwiązaniu spółki sąd rejestrowy orzeka na wniosek osoby mającej interes prawny albo z urzędu, po przeprowadzeniu rozprawy. Orzeczenie o rozwiązaniu spółki nie wpływa na ważność czynności prawnych zarejestrowanej spółki.

Sąd - poza przypadkiem określonym w art. 21 k.s.h. - może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki, jeżeli:
1) wspólnik albo członek organów spółki wystąpi z żądaniem rozwiązania spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stanie się niemożliwe albo zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki (np. nieporozumienia między wspólnikami, które uniemożliwiają prowadzenie spółki, brak zainteresowania wspólników sprawami spółki - por. art. 271 pkt 1 k.s.h.)
2) działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu - na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego (art. 271 pkt 2 k.s.h.).

*Likwidacja spółki z o.o. *
Otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki przez sąd lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia _ w likwidacji _. W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Zgodnie z art. 275 k.s.h. do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki, praw i obowiązków wspólników. Przepisy te muszą być zgodne z przepisami prawa spółek handlowych oraz z celem likwidacji.

Rozwiązanie spółki zawsze skutkuje wygaśnięciem kompetencji organów dotychczas zarządzających spółką. Oznacza to, że z momentem zaistnienia przyczyny otwarcia likwidacji, spółka nie może być reprezentowana przez zarząd. Z chwilą otwarcia likwidacji wygasają również wszystkie prokury udzielone zarówno przez ostatni, jak tez poprzednie zarządy, a nowa prokura nie może być ustanowiona (art. 284 k.s.h.).

W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań. Tak więc wszelkie zobowiązania finansowe wobec wspólników muszą być wstrzymane na czas zakończenia procesu likwidacji. W tym też okresie dopłaty mogą być uchwalane tylko za zgodą wszystkich wspólników (art. 275 § 2 i § 3 k.s.h.).

Kodeks spółek handlowych nakłada obowiązek wyboru przynajmniej jednego likwidatora. Likwidator pełni funkcję zarządcy, który prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, to likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwały wspólników. W przypadku gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów. Likwidatorów ustanowionych przez sąd, tylko sąd może odwołać.

W ramach swoich obowiązków likwidator powinien zgłosić wniosek o likwidację spółki do właściwego sądu rejestrowego. W takim wniosku winny znaleźć się następujące dane:
1) otwarcie likwidacji,
2) nazwiska i imiona likwidatorów,
3) adresy likwidatorów,
4) zatwierdzony wcześniej podjętą uchwałą sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki,
5) złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów.

Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów przez sąd odwołanych następuje z urzędu.

Dalszym obowiązkiem likwidatora jest dokonanie ogłoszenia o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Likwidatorzy spółki mają za zadanie wezwać wszelkich wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym została zgłoszona likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Ustawa nakłada także na likwidatorów obowiązek sporządzenia bilansu otwarcia likwidacji, który następnie powinien być przedstawiony zgromadzeniu wspólników, aby został przez nich zatwierdzony. Bilans otwarcia likwidacji powinien wykazać wartość wszystkich składników aktywów, według ich wartości zbywczej (art. 281 § 3 k.s.h.). Niezależnie od powyższych obowiązków, w całym okresie prowadzenia likwidacji, likwidatorzy zobowiązani są do sporządzania sprawozdań ze swojej działalności oraz sprawozdanie finansowe za każdy pełny rok obrotowy trwania likwidacji.

Art. 282 k.s.h. reguluje podstawowe obowiązki likwidatorów. W ramach tzw. czynności likwidacyjnych, czyli czynności podejmowanych w celu przeprowadzenia likwidacji) likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania oraz upłynnić majątek spółki.

W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy, ustanowieni przez sąd, są obowiązani stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustanowienie zgodnie z art. 276 § 4 k.s.h.

Sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego. Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze niepodzielonego miedzy wspólników. Termin podziału majątku miedzy wspólników jest określony prawem i nie może być krótszy niż pół roku. Podział miedzy wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek ten dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku.

Po zakończeniu likwidacji i po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania likwidacyjnego (lub jeżeli zatwierdzenie takie nie jest możliwe z powodu braku kworum) likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.

Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.

W momencie dokonania wszystkich czynności postępowania likwidacyjnego i wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego, o rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk powinien zawiadomić właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.

Autor jest prawnikiem z Kancelarii Prawnej e|n|w|c Rechtsanwälte T. Leipert-