Wspólny majątek małżonków powstaje w czasie trwania ich związku, pod warunkiem, iż małżonkowie nie zdecydowali na przyjęcie między sobą innego ustroju majątkowego. Z reguły ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej związane jest z orzeczeniem rozwodu. Jednak nie tylko - ten sam skutek nastąpi również w wyniku orzeczenia separacji, czy ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Małżonkowie mogą także ustanowić rozdzielność majątkową między sobą przez zawarcie stosownej umowy majątkowej małżeńskiej, do której ważności konieczna jest forma aktu notarialnego.
Niemniej jednak, w wyniku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej małżonkowie przestają mieć wspólny majątek dorobkowy, a nabywają majątki osobiste, w skład których wchodzi obok ich dotychczasowych majątków osobistych, udział, który co do zasady wynosi 1/2 części dotychczasowego majątku wspólnego.
Posiadanie przez małżonków nie konkretnych składników majątku, lecz udziałów jest sytuacją niekorzystną i zwykle nie odpowiada żadnej ze stron. W tej sytuacji małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego.
Gdy istnieje między małżonkami zgoda co do tego, jak chcą podzielić między sobą majątek, wystarczy, że zawrą w tym zakresie umowę. Co ciekawe - forma wskazanej umowy może być dowolna (nawet ustna). Wyjątek stanowić będą umowy odnoszące się od podziału nieruchomości lub użytkowania wieczystego - do tego rodzaju umów prawodawca wymaga od formy aktu notarialnego.
W przypadku braku zgody małżonków na to, jak chcą podzielić swój majątek dorobkowy, każdy z nich może wystąpić do sądu o dokonanie podziału. Podział sądowy, w przeciwieństwie do umownego, rządzi się dużo bardziej rygorystycznymi zasadami. Sąd zobowiązany jest bowiem w pierwszej kolejności ustalić wartość przedmiotów wchodzących w skład majątku małżonków. Posługuje się przy tym kryteriami wyłącznie obiektywnymi - tj. cenami rynkowymi składników majątku.
Ustalenie cen rynkowych składników majątku odbywa się przy udziale biegłego specjalisty, powoływanego przez sąd w toku prowadzonej sprawy. Sąd nie ma bowiem dostatecznych kwalifikacji, aby samodzielnie rozstrzygnąć ile warte jest np. przedsiębiorstwo będące dotychczasową współwłasnością małżonków lub też jaką należy przyjąć rynkową wartość nieruchomości, na której w dodatku małżonkowie pobudowali wspólnie dom.
Aby biegły mógł w sposób prawidłowy i obiektywny wyliczyć wartość danego składnika majątku, strony postępowania - to jest byli małżonkowie - winni posiadać pełną, wyczerpującą dokumentację dotyczącą danego składnika. Dzięki temu istotne okoliczności wpływające na wartość rzeczy nie zostaną pominięte, a wartość składnika majątku małżonków zostanie prawidłowo ustalona.
Dla przykładu - jeśli w skład majątku dorobkowego małżonków wchodziło przedsiębiorstwo w postaci wspólnie prowadzonego przez nich sklepu - małżonkowie ci powinni posiadać pełną dokumentację dotyczącą ogółu aktywów i pasywów przedsiębiorstwa (inwentaryzacja, bilanse, księga przychodów i rozchodów itp.). Powyższe jest tak istotne, dlatego, że zakres posiadanej przez strony dokumentacji zadecyduje o wyborze przez biegłego metody dokonywanej wyceny.
Pełna dokumentacja pozwoli na wybór przez biegłego metody majątkowej - wartość przedsiębiorstwa zostanie oszacowana przez wartość jego majątku - sumę aktywów pomniejszonych o sumę zobowiązań pieniężnych ciążących na przedsiębiorstwie.
W wypadku braków w dokumentacji, biegły nie mogąc posłużyć się majątkową metodą wyceny zobowiązany będzie posłużyć się inną metodą obliczeń - np. metodą dochodową, która opiera się na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez dane przedsiębiorstwo do wartości na dzień wyceny za pomocą stopy dyskontowej. Jest to metoda bardziej skomplikowana, co więcej opiera się na prognozach dotyczących przedsiębiorstwa.
Wyniki wyceny dokonanej w oparciu o dochodową metodę wyceny przedsiębiorstwa w wielu przypadkach mogą być uznawane przez małżonków za krzywdzące (zawyżona, zaniżona wycena). Braki w dokumentacji wykluczają jednak zmianę metody wyliczeń na inną. Strata w tym wypadku leży wyłącznie po stornie tego z małżonków, dla którego dokonane wyliczenie jest niekorzystne. Z braku innych dokumentów tudzież alternatywnych opinii biegłych specjalistów sąd obowiązany jest bowiem ustalić wartość składnika majątku małżonków według wyników opinii.
Po ustaleniu wartości wszystkich składników majątku małżonków, sąd decyduje o sposobie ich podziału, wedle trzech wariantów - podziału w naturze, przyznaniu danego składnika majątku jednemu z małżonków (przy jednoczesnym zobowiązaniu do spłaty drugiego) lub sprzedaży rzeczy i podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży.
W dwóch z trzech wyżej wskazanych wariantów podziału majątku, istotne jest ustalenie wartości składnika majątkowego. Rzutuje to bowiem na wysokość otrzymanych przez współmałżonka spłat, jak również cenę sprzedaży składnika majątku.
W tym kontekście warto zatem przypomnieć jak istotnym jest posiadanie pełnej dokumentacji dotyczącej ważnych składników majątku dorobkowego małżonków, takich jak nieruchomości, przedsiębiorstwa, cenne ruchomości. Tylko bowiem rzetelna i pełna dokumentacja pozwoli biegłemu a następnie sądowi na ich prawidłową i satysfakcjonującą wycenę.
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Separacja powoduje powstanie rozdzielności majątkowej Na wniosek jednego z małżonków możliwe jest dokonanie w toku sprawy o separację podziału majątku dorobkowego. | |
| Kiedy warto podpisać rozdzielność majątkową Zaletą zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową jest przejrzystość stosunków między małżonkiem prowadzącym działalność gospodarczą a wierzycielami. | |
| Kredyt po rozwodzie - kto spłaca raty? Jeśli małżonkowie razem zaciągali kredyt hipoteczny, to po rozwodzie dla banku formalnie nadal są oboje dłużnikami, nawet jeśli mieszkanie sąd przyznał tylko jednemu. |
Autorka jest aplikantką adwokacką w Celichowscy Służewska-Woźnicka Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych