Czasem chcemy pochwalić się wakacyjnymi zdjęciami, dlatego umieszczamy nasze dzieło na portalu internetowym.
W tym miejscu warto być świadomym tego, że z chwilą zrobienia przez nas zdjęcia, zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, powstaje utwór a my jesteśmy jego twórcą.
Twórca, zawsze po stworzeniu utworu posiada zarówno prawa osobiste, jak i majątkowe do niego. Prawa autorskie osobiste mogą przysługiwać tylko twórcy, nie może on ich zbywać ani się ich zrzekać. Natomiast prawa autorskie materialne są ograniczone czasowo (istnieją, co najmniej przez 70 lat), istnieje możliwość obrotu nimi, a więc są zbywalne.
I tutaj powstają pytania:
1. Czy osoby odwiedzające ów portal mogą ściągać nasze zdjęcia i umieszczać je na przykład jako tapetę na własnym monitorze?
Tak mogą, ale, pod warunkiem, że nie będą zdjęć rozpowszechniać dalej, poza krąg najbliższych im osób (pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego). Zdjęcia te będą wykorzystywane tylko do ich użytku i nie będą się wiązać z osiąganiem przez nich korzyści majątkowych. Złamanie tej zasady grozi nie tylko wysokim odszkodowaniem, ale także karą pozbawienia wolności do lat trzech!
2. Czy portal internetowy, do którego wyślemy nasze zdjęcia, może od tego momentu nim rozporządzać?
To zależy. Jeżeli przed zamieszczeniem zdjęć w tymże portalu zaakceptujemy jego regulamin (i tak zazwyczaj zabezpieczają się właściciele takich witryn), wówczas zawieramy z portalem umowę przenoszącą na niego nasze autorskie prawa majątkowe. Jeżeli takiej zgody nie wyrazimy, wówczas prawa do utworu posiadamy tylko i wyłącznie my i każdy, kto w tej sytuacji zacznie naszym dziełem rozporządzać, będzie robił to bezprawnie.
Omawiane zdjęcie jest tylko przykładem. Tak samo będzie z każdym innym przedmiotem prawa autorskiego a są nimi utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe).
3. A co, jeżeli spodoba nam się czyjeś dzieło i zechcemy je nabyć, ale nie znamy jego autora?
Jeżeli twórca pozostaje anonimowy, wówczas osoba, która chciałaby się z nim rozliczyć, powinna skontaktować się z producentem albo wydawcą utworu (np. producentem utworu audiowizualnego lub wydawcą czasopisma). W przypadku ich braku - z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi działającą na danym polu eksploatacji. To, że twórca nie życzy sobie firmowania swoim nazwiskiem konkretnego utworu, nie oznacza, że rezygnuje z udziału w zyskach związanych z jego rynkową eksploatacją.
4. Czy celem naszego zdjęcia może być zarówno piękny krajobraz jak i piękna kobieta?
Co do krajobrazu, to i owszem, natomiast co do obcej nam osoby, to już nie jest takie proste. Zakładając, że nie jest to osoba publiczna, przed zrobieniem jej zdjęcia powinniśmy najpierw zapytać ją o pozwolenie. Nie popadajmy jednak w paranoję np. pozując do zdjęcia na plaży, gdzie tłem będą dziesiątki nieznanych nam osób, nie musimy pytać każdej z osobna o pozwolenie. Dotyczy to każdej osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Jeżeli dana osoba zgodzi się nam pozować do zdjęcia, to pamiętać musimy o tym, że nie wolno nam rozpowszechniać jej wizerunku chyba, że osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
5. Jakie są konsekwencje naruszenia praw autorskich?
W razie niezawinionego naruszenia, twórca może żądać od naruszyciela usunięcia skutków bezprawnego działania, w szczególności, aby złożył publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie, np. w postaci stosownego sprostowania w prasie. Gdy naruszenie było zawinione, twórca za pośrednictwem sądu może się domagać od sprawcy, poza zaniechaniem naruszenia, odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub wydania uzyskanych korzyści.
6. Co robić, gdy ktoś naruszy wobec nas prawo autorskie?
Przed wytoczeniem powództwa warto spróbować załatwić sprawę ugodowo, zaoszczędza to dużo czasu, nadmiernych kosztów postępowania sądowego i nie popsuje do końca nam stosunków z naszym oponentem. Z dochodzeniem naszych roszczeń nie należy jednak zbyt długo zwlekać, bo termin przedawnienia wynosi 10 lat od momentu wymagalności danego roszczenia (3 lata dla roszczeń okresowych oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej)
.
W związku z powyższym, warto wiedzieć, czym są prawa autorskie i komu przysługują. Może się bowiem zdarzyć, że to nasze prawa zostaną zagrożone cudzym działaniem, ale może się też zdarzyć, że to my sami nieświadomie je naruszymy.