Jednym z takich rozwiązań jest instytucja kary porządkowej określonej w art. 285 - 230 Kodeksu postępowania karnego. Tak wiec na podstawie art. 285 k.p.k. na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, którzy bez usprawiedliwienia nie stawili się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie, albo bez zezwolenia wydalili się z miejsca czynności przed jej zakończeniem można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3000 zł.
Wskazana powyżej kara podlega uchyleniu, jeżeli ukarany, w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia wymierzającego karę pieniężną, dostatecznie usprawiedliwi swe niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się. W wyżej określonych sytuacjach można ponadto zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka.
_ Na podstawie art. 285 k.p.k. na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, którzy bez usprawiedliwienia nie stawili się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie, albo bez zezwolenia wydalili się z miejsca czynności przed jej zakończeniem można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3000 zł. _Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo. W stosunku do żołnierza w czynnej służbie wojskowej czynności te wykonują właściwe organy wojskowe. Opisaną powyżej karę pieniężna można również nałożyć na określone osoby w celu skłonienia ich do spełnienia konkretnego obowiązku procesowego.
Tak więc w stosunku do osoby która bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznania jako świadek, wykonania czynności biegłego, wykonania czynności tłumacza lub specjalisty, złożenia przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązku poręczenia lub spełnienia innego ciążącego na tej osobie obowiązku.
Na uwagę zasługuje fakt, iż jeżeli uchylanie się przez biegłego, tłumacza, specjalistę lub osobę zobowiązaną do wydania przedmiotu jest uporczywe, to wówczas organ prowadzący postępowanie może zastosować, niezależnie od kary pieniężnej, aresztowanie na czas nieprzekraczający 30 dni.
Opisane powyżej sankcje nie mogą być stosowane w stosunku do stron procesowych, ich obrońców i pełnomocników, a w zakresie kary za niedopełnienie obowiązku wydania rzeczy, także od osób, które mogą się uchylić od złożenia zeznań.
Kolejnymi zachowaniami za jakie sąd może ukarać uczestnika postępowania jest ciężkie naruszenie powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych, albo ubliżanie sądowi, innej władzy lub osobom biorącym udział w sprawie. W takiej sytuacji sąd może wymierzyć karę grzywny lub pozbawienia wolności do 7 dni.
_ Na postanowienia i zarządzenia w przedmiocie przedstawionych powyżej kar porządkowych , osobie ukaranej przysługuje zażalenie. _Na postanowienia i zarządzenia w przedmiocie przedstawionych powyżej kar porządkowych , osobie ukaranej przysługuje zażalenie.
Niezależne od powyższego zwrócić należy uwagę na uprawnienia sądu do podjęcia działań przeciwdziałające przewlekaniu postępowania przez oskarżonego. Tak więc jeżeli oskarżony, który złożył już wyjaśnienia, opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego, sąd może prowadzić rozprawę w dalszym ciągu. Jeżeli jednak sąd uzna obecność oskarżonego za niezbędną, wówczas zarządza zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego.
Może to nastąpić także w sytuacji, gdy rozprawa zostanie odroczona lub przerwana, a oskarżony po złożeniu wyjaśnień, zawiadomiony o terminie kolejnej rozprawy nie stawił się na nią. W przypadku gdy oskarżony zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie w niej udziału, uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę, albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez usprawiedliwienia, sąd może prowadzić rozprawę bez jego udziału, chyba że obecność oskarżonego uzna za niezbędna.
Jeżeli natomiast oskarżony wprawił się ze swojej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu, w którym jego udział jest obowiązkowy, sąd może prowadzić postępowanie pomimo jego nieobecności, nawet jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień.
Jeżeli chodzi o obrońcę, to w sytuacji naruszenia jego obowiązków sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamiają o tym właściwą radę adwokacką w wyniku czego może zostać wszczęte przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne.
Podsumowując stwierdzić należy, iż polskie sądy karne dysponują dość szeroką gamą środków dyscyplinujących uczestników postępowania oraz mających na celu jego usprawnienie. Na marginesie zwrócić należy jednak uwagę na fakt, iż oskarżony umiejętnie korzystając z przysługujących mu uprawnień, może w sposób zgodny z prawem przyczynić się do przedłużenia postępowania karnego prowadzonego przeciwko niemu.
Autor jest adwokatem w Kancelarii Prawniczej Siwek Gaczyński Kałkusiński