Stopień zainteresowania cudzoziemców podejmowaniem pracy w Polsce skłonił Ministra Pracy i Polityki Społecznej do dalszej liberalizacji dostępu do polskiego rynku pracy.
Ułatwienia dotyczą w pierwszym rzędzie obywateli UE i EFTA, których całkowicie zwolniono z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę. W stosunku do obywateli państw trzecich częściowo uproszczono tryb postępowania i złagodzono warunki wydawania zezwoleń.
Obywatele państw członkowskich UE i EFTA
Z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę zwolnieni zostali całkowicie cudzoziemcy będący obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii, a także państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy korzystają ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi. Stało się to możliwe dzięki uchyleniu z dniem 17 stycznia 2007 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 lipca 2006 r. w sprawie zakresu ograniczeń w sferze wykonywania pracy przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Do dnia 17 stycznia 2007 r. z pełnej swobody w zatrudnieniu korzystali wyłącznie obywatele Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Hiszpanii, Finlandii, Grecji i Portugali, jak również obywatele nowych państw członkowskich UE, które przystąpiły do Unii wraz z Polską, tj. Cypru, Czech, Litwy, Łotwy, Estonii, Słowacji, Słowenii i Węgier, z wyjątkiem Malty. Obywatele pozostałych państw członkowskich Unii, tj. Austrii, Belgii, Danii Francji, Luksemburgu, Holandii, Niemiec i Włoch oraz obywatele państw należących do Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), tj. Szwajcarii, Islandii, Lichtensteinu i Norwegii, podlegali postanowieniom uchylonego rozporządzenia, mocą którego Polska, na zasadzie wzajemności, ograniczyła dostęp do polskiego rynku pracy obywatelom państw, które wprowadziły okresy przejściowe na wykonywanie pracy na swoim terytorium przez obywateli polskich.
Swobodny przepływ pracowników dotyczy również obywateli państw, które przystąpiły do UE dnia 1 stycznia 2007 r., tj. Bułgarii i Rumunii.
Obywatele państw trzecich
Obywatele pozostałych państw, mogą wykonywać w Polsce pracę bez zezwolenia, jeżeli wynika to wprost z obowiązujących przepisów. Z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę zwolnieni są tym samym m.in. cudzoziemcy posiadający status uchodźcy nadany w RP, cudzoziemcy posiadający zezwolenie na osiedlenie się w RP lub zgodę na pobyt tolerowany w RP, cudzoziemcy korzystający z ochrony czasowej w RP.
Bez zezwolenia mogą ponadto świadczyć pracę cudzoziemcy w przypadkach wskazanych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Chodzi tu o przypadki wynikające z umów i porozumień międzynarodowych, ze specyfiki wykonywanego zawodu, charakteru pracy czy szczególnego statusu, będącego podstawą udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na zamieszkanie na czas określony na terytorium RP.
Bez zezwolenia zatrudnieni zostaną przykładowo obywatele Turcji, po upływie czteroletniego okresu legalnego wykonywania pracy w RP, czy cudzoziemcy pełniący funkcję w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców KRS lub są spółkami kapitałowymi w organizacji. Pod warunkiem, że przebywają na terytorium RP na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy i czas ich pobytu na terytorium RP w związku z pełnieniem funkcji - bez względu na liczbę osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą, w których funkcja jest pełniona - nie przekracza 30 dni w roku kalendarzowym.
Ponadto w stosunku do niektórych grup cudzoziemców, zezwolenia na pracę wydawane są w trybie uproszczonym, z pominięciem analizy lokalnego rynku pracy oraz procedur wydawania zezwoleń. Przypadki takie wymienia Minister Pracy i Polityki Społecznej w rozporządzeniu z dnia 21 lipca 2006 r. w sprawie określenia przypadków, w których przyrzeczenia i zezwolenia na pracę cudzoziemca wydawane jest bez względu na sytuację na lokalnym rynku pracy i kryteria wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców.
Przykładowo na powyższych zasadach zezwolenie może uzyskać cudzoziemiec upoważniony do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie znajdującym się na terytorium RP.
W pozostałych przypadkach, warunkiem sine qua none podjęcia zatrudnienia przez cudzoziemca jest posiadanie zezwolenia na pracę, wydanego przez marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy, na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 lipca 2006 r. w sprawie trybu i warunków wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca.
Autor jest radcą prawnym, wspólnikiem zarządzającym w Kancelarii BSO - Prawo & Podatki we Wrocławiu, www.bramorski.pl