Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika jest zapłata wynagrodzenia za pracę.
Niestety wciąż jeszcze zdarzają się sytuację, w których pracodawcy nie wywiązują się z tego obowiązku i nie wypłacają wynagrodzenia swoim pracownikom. Co w takiej sytuacji może zrobić pracownik?
Oczywistą odpowiedzią jest, że pracownik może domagać się należnego mu wynagrodzenia przed sądem pracy. Zanim jednak podejmie się on sądowego boju ze swoim pracodawcą, może spróbować innych działań, które mogą okazać się szybsze i mniej stresujące niż rozprawa przed sądem.
Po pierwsze pracownik powinien spróbować wyjaśnić z pracodawcą, dlaczego nie jest mu wypłacane wynagrodzenie i ewentualnie wspólnie określić termin, w którym pracodawca to wynagrodzenie wypłaci. Oczywiście najlepiej zrobić to tak, aby mieć później dowody przeprowadzenia takich negocjacji. Mogą one być pracownikowi bardzo pomocne w razie ewentualnego zakończenia sporu dopiero w sądzie. Można je uzyskać rozmawiając przy świadkach, zaproponować spisanie końcowych ustaleń albo choćby samemu wysłać mailem podsumowanie rozmowy z prośbą o potwierdzenie ich wyniku.
Jeżeli jednak pracodawca nadal nie płaci wynagrodzenia, pracownik może zgłosić się do okręgowego inspektoratu pracy. Inspekcja pracy powinna przeprowadzić u pracodawcy kontrolę. W jej wyniku inspektor pracy może wydać nakaz zapłaty należnego wynagrodzenia za pracę. Taki nakaz może objąć nie tylko samo wynagrodzenie zasadnicze, ale również inne składniki wynagrodzenia np. dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
| Nakaz może być jednak wydany tylko, jeżeli roszczenie pracownika jest bezsporne. |
| --- |
Innymi słowy tylko, jeżeli pracodawca nie kwestionuje ani faktu, że pracownikowi wynagrodzenie się należy ani jego wysokości. Z tego powodu dobrze jest mieć dowody na to, że np. nasz pracodawca przyznaje, że nam nie zapłacił, choć powinien był to zrobić.
Nakaz jest specyficzną formą decyzji administracyjnej i podlega natychmiastowemu wykonaniu. Oznacza to, że pracodawca nie może zwlekać z wykonaniem go, pomimo, iż od nakazu się odwołał. Egzekucja takich nakazów przeprowadzana jest w trybie egzekucji administracyjnej.
Ponadto, pracodawca może zostać ukarany mandatem za niepłacenie wynagrodzenia w ustalonym terminie jak również za bezpodstawne obniżanie jego wysokości. Takie wykroczenie zagrożone jest karą grzywny w wysokości od 1.000 zł do 30.000 zł. Podobna kara grozi za niewykonanie nakazu inspekcji pracy.
Postępowanie pojednawcze
Jeżeli pracodawca nadal nie płaci, nie pozostaje nic innego jak udać się do sądu pracy. Zanim jednak pracownik złoży pozew może on skierować wniosek o zawezwanie swojego pracodawcy przez sąd do próby ugodowej. W takim postępowaniu sąd w składzie jednego sędziego będzie na posiedzeniu sadowym nakłaniać strony do zawarcia ugody. Postępowanie to nie kończy się wydaniem wyroku a sąd spisuje jedynie protokół z posiedzenia pojednawczego. Jeżeli strony dojdą do porozumienia, sąd wpisze do niego zawartą ugodę. Jeżeli strony ugody zawrzeć nie będą chciały, sąd zaprotokołuje to i zakończy w ten sposób postępowanie. To postępowanie ma tą zaletę, że jest szybkie i choć nie kończy się wydaniem wyroku może istotnie zwiększyć szanse na definitywne załatwienie sporu.
Postępowanie sądowe
Oczywiście w praktyce często się zdarza, że żadne z powyższych prób nie będę skuteczne i pracownikowi nie pozostanie nic innego jak złożenie pozwu o zapłatę wynagrodzenia. Taki spór będzie rozpatrywany przez sąd pracy.
| W zależności od wysokości dochodzonego roszczenia będzie to sąd rejonowy (do 75.000 zł) lub sąd okręgowy (powyżej 75.000 zł). Pamiętać należy, że do wartości przedmiotu sporu, (od której uzależnione jest to, który sąd rozpoznawać będzie roszczenie) nie wliczamy odsetek od zaległego wynagrodzenia a jedynie samo wynagrodzenie. |
| --- |
Pracownik wnoszący powództwo do sądu pracy nie ma obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Od tej zasady istnieją jednak pewne wyjątki. Po pierwsze, jeżeli zaległe wynagrodzenie przekracza 50.000 zł i pracownik domaga się jego zapłaty przed sądem zobowiązany on będzie do zapłaty wpisu stosunkowego od pozwu. Wynosi on 5% wartości przedmiotu sporu. Opłaty stosunkowe będzie musiał ponosić również na dalszych etapach postępowania (np. przy wnoszeniu apelacji czy zażalenia)
.
Jeżeli zaległe wynagrodzenie nie przekracza 50.000 zł to pozew opłacie nie podlega, a pracownik może być zobowiązany jedynie do zapłaty kwoty 30 złotych na dalszych etapach postępowania np. przy wnoszeniu apelacji, zażalenia.
Warto ponadto pamiętać o nieco zapomnianym w praktyce przepisie art. 466 k.p.c., który pozwala pracownikowi niereprezentowanemu przez radcę prawnego czy adwokata na wnoszenie powództwa, środków odwoławczych i innych pism procesowych ustnie do protokołu.
Kolejnym ułatwieniem dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy przez pracownika jest nadawanie przez sąd wyrokowi pierwszej instancji klauzuli natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Oznacza to, że pracownik w tej części może egzekwować zasądzoną kwotę nie czekając na rozstrzygniecie sądu drugiej instancji. Również w tym przypadku, jeżeli pracodawca nie chce wypłacić zasądzonej kwoty należy zwrócić się z wnioskiem o wszczęcie egzekucji do komornika sądowego.
Jeżeli pracodawca jest niewypłacalny
Jeżeli brak zapłaty wynagrodzenia jest spowodowany ciężką sytuacją ekonomiczną pracodawcy, pracownik może spróbować zaspokoić swoje roszczenia na podstawie ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Ustawa ta szczegółowo reguluje, w jakich sytuacjach oraz w jakim trybie i zakresie pracownik może zaspokoić swoje roszczenie z Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Autorka jest prawnikiem w Kancelarii Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy